
Blackface
vrijdag 27 november 2015 om 08:44
Normaal bemoei ik me nooit met die hele zwarte Pieten discussie, sterker nog: ik vind het doodvermoeiend. Maar nu gaat CNN een documentaire uitzenden, genaamd 'Blackface'.
Voor Roger Ross Williams kan de discussie over Zwarte Piet niet vroeg genoeg beginnen. De Amerikaanse documentairemaker van CNN bereidt een film voor over dit 'dirty, little secret', waar Nederland volgens hem nog grote economische gevolgen van zal ondervinden.
Ik vind het al triest genoeg dat er in Nederland zo'n ophef over ontstaan is, moet een stel Amerikanen zich er nu ook al mee gaan bemoeien? En gaan dreigen dat Nederland hier grote economische gevolgen van gaat ondervinden? Kunnen Amerikanen niet eerst hun hand in eigen boezem steken en bijvoorbeeld kijken naar hun eigen geschiedenis? Ik noem maar wat: Thanksgiving en de indianen ... ?
Hier een trailer van Blackface:
http://edition.cnn.com/vi ... kface-preview-orig-ff.cnn
Hij komt, hij komt. De nu al omstreden korte documentaire Blackface van de Amerikaanse documentairemaker Roger Ross Williams is vanaf zondag op de website van CNN te zien. De trailer maakt duidelijk dat er niets aan de verbeelding over wordt gelaten. ,,Nederland heeft een kort geheugen als het op hun rol in de slavenhistorie aankomt."
Tijdens het internationaal documentairefestival IDFA in Amsterdam van november raakten Williams en zijn Amerikaanse collega's niet uitgepraat over Zwarte Piet. © Getty.
Hoe kan het dat piet zwart kleurt door de schoorsteen, maar de lippen nog wel zo rood zijn en de kleren niet verkleuren?
Roger Ross Williams, documentairemaker
Het smerige, kleine geheim van Nederland, zo noemt de gelouterde documentairemaker 'onze' zwarte piet. De aankondiging van een Amerikaanse documentaire over de decembertraditie wist in februari van dit jaar al de tongen los te maken, maar nu de documentaire ook echt wordt uitgezonden voegt Williams daad bij woord. Gevreesd wordt voor de reacties.
In Nederland kunnen we het al niet eens worden over de kleur van de pieten, maar de Amerikanen begrijpen er helemaal niets van. In zijn documentaire legt Williams op zijn eigen manier uit waarom de pieten zwart zijn. De woordvoerder van Sint, Pam Evenhuis, probeert nog uit te leggen dat we het sprookje hoe dan ook willen behouden, maar Williams weet zijn verklaring waarom de pieten zwart zijn binnen een minuut onderuit te halen.
De pieten zijn volgens Evenhuis zwartgekleurd omdat ze al meer dan honderd jaar door de schoorsteen kropen, zonder zich daarna te wassen. Toen de Sint ze eenmaal opdroeg een douche te nemen, ging het zwarte roet er niet meer vanaf. ,,Maar hoe kan het dan dat de lippen nog wel zo rood zijn en de kleren niet verkleuren?" aldus Williams in de documentaire.
Grote gevolgen
Honderd procent commercie, is de voorlopige conclusie. De gevolgen van de documentaire gaan we volgens Williams ongetwijfeld merken: ,,Als de wereld deze praktijken ziet, kan dat grote gevolgen hebben voor het toerisme en dus ook voor de economie. En vooral voor de manier waarop naar jullie land gekeken wordt door mensen uit andere landen. Dat beeld van een uiterst progressief land zal moeten worden bijgesteld", zo zei hij eerder in een interview met het AD.
Ook in het NRC neemt Williams geen blad voor de mond: ,,Doordat een grote Amerikaanse nieuwszender dit toont, denk ik dat heel veel mensen hem gaan zien en het schandalig vinden. Andere landen zullen druk op Nederland uitoefenen om hier een einde aan te maken." En de Nederlandse kijkers? ,,Ik hoop dat ze zich generen."
Geen geheim
Nederland is geen vreemd terrein voor Williams; de liefde drijft hem de laatste jaren steeds vaker naar Amsterdam. Ook probeert hij een eigen productiemaatschappij van de grond te krijgen en zich hier een deel van het jaar te vestigen.
Tijdens zijn tijd in Nederland kreeg hij wel iets mee van het bestaan van Sinterklaas en Zwarte Piet, maar nog niet veel. ,,Vorig jaar was ik hier voor het eerst in de sinterklaasperiode en toen ben ik me erin gaan verdiepen. Ik postte foto's van Zwarte Piet op mijn eigen facebookpagina en vanuit Amerika kreeg ik de ene na de andere geschokte reactie." Hij maakt er dan ook geen geheim van dat hij persoonlijk geraakt wordt door de helper van Sinterklaas.
Voor Roger Ross Williams kan de discussie over Zwarte Piet niet vroeg genoeg beginnen. De Amerikaanse documentairemaker van CNN bereidt een film voor over dit 'dirty, little secret', waar Nederland volgens hem nog grote economische gevolgen van zal ondervinden.
Ik vind het al triest genoeg dat er in Nederland zo'n ophef over ontstaan is, moet een stel Amerikanen zich er nu ook al mee gaan bemoeien? En gaan dreigen dat Nederland hier grote economische gevolgen van gaat ondervinden? Kunnen Amerikanen niet eerst hun hand in eigen boezem steken en bijvoorbeeld kijken naar hun eigen geschiedenis? Ik noem maar wat: Thanksgiving en de indianen ... ?
Hier een trailer van Blackface:
http://edition.cnn.com/vi ... kface-preview-orig-ff.cnn
Hij komt, hij komt. De nu al omstreden korte documentaire Blackface van de Amerikaanse documentairemaker Roger Ross Williams is vanaf zondag op de website van CNN te zien. De trailer maakt duidelijk dat er niets aan de verbeelding over wordt gelaten. ,,Nederland heeft een kort geheugen als het op hun rol in de slavenhistorie aankomt."
Tijdens het internationaal documentairefestival IDFA in Amsterdam van november raakten Williams en zijn Amerikaanse collega's niet uitgepraat over Zwarte Piet. © Getty.
Hoe kan het dat piet zwart kleurt door de schoorsteen, maar de lippen nog wel zo rood zijn en de kleren niet verkleuren?
Roger Ross Williams, documentairemaker
Het smerige, kleine geheim van Nederland, zo noemt de gelouterde documentairemaker 'onze' zwarte piet. De aankondiging van een Amerikaanse documentaire over de decembertraditie wist in februari van dit jaar al de tongen los te maken, maar nu de documentaire ook echt wordt uitgezonden voegt Williams daad bij woord. Gevreesd wordt voor de reacties.
In Nederland kunnen we het al niet eens worden over de kleur van de pieten, maar de Amerikanen begrijpen er helemaal niets van. In zijn documentaire legt Williams op zijn eigen manier uit waarom de pieten zwart zijn. De woordvoerder van Sint, Pam Evenhuis, probeert nog uit te leggen dat we het sprookje hoe dan ook willen behouden, maar Williams weet zijn verklaring waarom de pieten zwart zijn binnen een minuut onderuit te halen.
De pieten zijn volgens Evenhuis zwartgekleurd omdat ze al meer dan honderd jaar door de schoorsteen kropen, zonder zich daarna te wassen. Toen de Sint ze eenmaal opdroeg een douche te nemen, ging het zwarte roet er niet meer vanaf. ,,Maar hoe kan het dan dat de lippen nog wel zo rood zijn en de kleren niet verkleuren?" aldus Williams in de documentaire.
Grote gevolgen
Honderd procent commercie, is de voorlopige conclusie. De gevolgen van de documentaire gaan we volgens Williams ongetwijfeld merken: ,,Als de wereld deze praktijken ziet, kan dat grote gevolgen hebben voor het toerisme en dus ook voor de economie. En vooral voor de manier waarop naar jullie land gekeken wordt door mensen uit andere landen. Dat beeld van een uiterst progressief land zal moeten worden bijgesteld", zo zei hij eerder in een interview met het AD.
Ook in het NRC neemt Williams geen blad voor de mond: ,,Doordat een grote Amerikaanse nieuwszender dit toont, denk ik dat heel veel mensen hem gaan zien en het schandalig vinden. Andere landen zullen druk op Nederland uitoefenen om hier een einde aan te maken." En de Nederlandse kijkers? ,,Ik hoop dat ze zich generen."
Geen geheim
Nederland is geen vreemd terrein voor Williams; de liefde drijft hem de laatste jaren steeds vaker naar Amsterdam. Ook probeert hij een eigen productiemaatschappij van de grond te krijgen en zich hier een deel van het jaar te vestigen.
Tijdens zijn tijd in Nederland kreeg hij wel iets mee van het bestaan van Sinterklaas en Zwarte Piet, maar nog niet veel. ,,Vorig jaar was ik hier voor het eerst in de sinterklaasperiode en toen ben ik me erin gaan verdiepen. Ik postte foto's van Zwarte Piet op mijn eigen facebookpagina en vanuit Amerika kreeg ik de ene na de andere geschokte reactie." Hij maakt er dan ook geen geheim van dat hij persoonlijk geraakt wordt door de helper van Sinterklaas.
maandag 14 december 2015 om 18:41
quote:vruchtgebruik schreef op 14 december 2015 @ 18:34:
[...]
Precies. En daarom start je in een discussie over zp over de kkk en puntmutsen. Omdat je iets ' serieus' wil aangeven. En omdat je hoopt op dit soort ruis.@Pejeka, heb jij je vergelijking gemaakt met de bedoeling dat het verkeerd geïnterpreteerd zou worden?
[...]
Precies. En daarom start je in een discussie over zp over de kkk en puntmutsen. Omdat je iets ' serieus' wil aangeven. En omdat je hoopt op dit soort ruis.@Pejeka, heb jij je vergelijking gemaakt met de bedoeling dat het verkeerd geïnterpreteerd zou worden?
“Intelligentie zonder vriendelijkheid is een zeer gevaarlijk wapen”. (Francoise Sagan)
"De moord die niet mocht worden opgelost". (Maaike Vaatstra)
"De moord die niet mocht worden opgelost". (Maaike Vaatstra)
maandag 14 december 2015 om 18:48
quote:Eleonora-1 schreef op 14 december 2015 @ 18:38:
[...]
Inderdaad.
Je dooddoeners en halve of onwaarheden hebben een lange, lange baard inmiddels.
En gelijk heb je ook al niet.
Ga jij maar door hoor, heb je alleen jezelf mee.Nee hoor. Ik vind dat ik iemand moet weerspreken als diegene denkt dat we moeten veranderen om het veranderen. Zoals ik al zei: je verwisselt dan doel en middel en je gaat uit van een drogreden. Dat tradities veranderen betekent niet dat tradities ook MOETEN veranderen. Dat betekent dat we terug zijn bij de argumenten, hoewel...
[...]
Inderdaad.
Je dooddoeners en halve of onwaarheden hebben een lange, lange baard inmiddels.
En gelijk heb je ook al niet.
Ga jij maar door hoor, heb je alleen jezelf mee.Nee hoor. Ik vind dat ik iemand moet weerspreken als diegene denkt dat we moeten veranderen om het veranderen. Zoals ik al zei: je verwisselt dan doel en middel en je gaat uit van een drogreden. Dat tradities veranderen betekent niet dat tradities ook MOETEN veranderen. Dat betekent dat we terug zijn bij de argumenten, hoewel...
Religion is an insult to human dignity. With or without it you would have good people doing good things and evil people doing evil things. But for good people to do evil things, that takes religion. - Steven Weinberg
maandag 14 december 2015 om 18:50
quote:Eleonora-1 schreef op 14 december 2015 @ 14:28:
[...]
Heel snel misschien niet.
Maar er is al veel aan het veranderen. In de afgelopen paar jaar.
Dat ging waarschijnlijk té snel.
Ik denk dat de huidskleur van zp echt zal veranderen in de loop van de tijd.
We zullen het zien.
Ach, wat mij betreft is dat niet heel erg. Iedere mogelijke verwijzing naar gekleurde mensen moet je zoveel mogelijk wegpoetsen. Totdat het weer een echt Germaans feest is.
[...]
Heel snel misschien niet.
Maar er is al veel aan het veranderen. In de afgelopen paar jaar.
Dat ging waarschijnlijk té snel.
Ik denk dat de huidskleur van zp echt zal veranderen in de loop van de tijd.
We zullen het zien.
Ach, wat mij betreft is dat niet heel erg. Iedere mogelijke verwijzing naar gekleurde mensen moet je zoveel mogelijk wegpoetsen. Totdat het weer een echt Germaans feest is.
Religion is an insult to human dignity. With or without it you would have good people doing good things and evil people doing evil things. But for good people to do evil things, that takes religion. - Steven Weinberg

maandag 14 december 2015 om 18:54
quote:operator_7 schreef op 14 december 2015 @ 18:48:
[...]
Nee hoor. Ik vind dat ik iemand moet weerspreken als diegene denkt dat we moeten veranderen om het veranderen. Zoals ik al zei: je verwisselt dan doel en middel en je gaat uit van een drogreden. Dat tradities veranderen betekent niet dat tradities ook MOETEN veranderen. Dat betekent dat we terug zijn bij de argumenten, hoewel...
Jíj vindt het een drogreden.
Ik niet.
Spreek voor jezelf alsjeblieft. Dat is al gênant genoeg om te lezen. Doe niet alsof je ook míjn tradities verdedigt.
[...]
Nee hoor. Ik vind dat ik iemand moet weerspreken als diegene denkt dat we moeten veranderen om het veranderen. Zoals ik al zei: je verwisselt dan doel en middel en je gaat uit van een drogreden. Dat tradities veranderen betekent niet dat tradities ook MOETEN veranderen. Dat betekent dat we terug zijn bij de argumenten, hoewel...
Jíj vindt het een drogreden.
Ik niet.
Spreek voor jezelf alsjeblieft. Dat is al gênant genoeg om te lezen. Doe niet alsof je ook míjn tradities verdedigt.

maandag 14 december 2015 om 19:11
quote:operator_7 schreef op 14 december 2015 @ 18:48:
[...]
Nee hoor. Ik vind dat ik iemand moet weerspreken als diegene denkt dat we moeten veranderen om het veranderen. Zoals ik al zei: je verwisselt dan doel en middel en je gaat uit van een drogreden. Dat tradities veranderen betekent niet dat tradities ook MOETEN veranderen. Dat betekent dat we terug zijn bij de argumenten, hoewel...
Het is maar goed dat je niet leefde toen men massaal besloot Krampus af te serveren. Dat was je dood geworden, denk ik.
Die site die ik je aanraadde ; niet opgezocht zeker? Stom. Had jij als enige - op mij na - geweten dat er ooit een kikker naast Sint huppelde. Gemiste kans, joh.
[...]
Nee hoor. Ik vind dat ik iemand moet weerspreken als diegene denkt dat we moeten veranderen om het veranderen. Zoals ik al zei: je verwisselt dan doel en middel en je gaat uit van een drogreden. Dat tradities veranderen betekent niet dat tradities ook MOETEN veranderen. Dat betekent dat we terug zijn bij de argumenten, hoewel...
Het is maar goed dat je niet leefde toen men massaal besloot Krampus af te serveren. Dat was je dood geworden, denk ik.
Die site die ik je aanraadde ; niet opgezocht zeker? Stom. Had jij als enige - op mij na - geweten dat er ooit een kikker naast Sint huppelde. Gemiste kans, joh.
Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.

maandag 14 december 2015 om 19:17
Op sommige zwarte scholen is de kerstviering afgeschaft, het kerstdiner geschrapt, de mijter van Sinterklaas verboden, kortom alles wordt gedaan om maar niemand voor het hoofd te stoten. Als autochtone ouders er voor kiezen om hun kind dan maar op een witte school te plaatsten dan worden ze vervolgens voor racistisch en van alles uitgemaakt.
maandag 14 december 2015 om 19:23
quote:Eleonora-1 schreef op 14 december 2015 @ 18:54:
[...]
Jíj vindt het een drogreden.
Ik niet.
Spreek voor jezelf alsjeblieft. Dat is al gênant genoeg om te lezen. Doe niet alsof je ook míjn tradities verdedigt.Het heeft niks met vinden of meningen te maken. Het IS een drogreden.
[...]
Jíj vindt het een drogreden.
Ik niet.
Spreek voor jezelf alsjeblieft. Dat is al gênant genoeg om te lezen. Doe niet alsof je ook míjn tradities verdedigt.Het heeft niks met vinden of meningen te maken. Het IS een drogreden.
Religion is an insult to human dignity. With or without it you would have good people doing good things and evil people doing evil things. But for good people to do evil things, that takes religion. - Steven Weinberg
maandag 14 december 2015 om 19:23
Zwarte Piet als kikker? Een heel andere Piet uit 1886
Datum5 november 2014
Een bijdrage van oud-medewerker John Helsloot.
Het blijkt niet makkelijk te zijn om een andere Zwarte Piet te verzinnen. De creativiteit richt zich tot nu toe vooral op z’n gezicht: roetvegen, een ongeschminkte of een regenboogpiet, een stroopwafel- of kaaspiet in Gouda, een bloemenpiet in Haarlem. Tijdens de komende intochten zal vast nog wel met andere soorten gezichten worden geëxperimenteerd. Ook wordt gedacht aan een ander type haar en het weglaten van de oorbellen. Maar de rest van z’n pak, z’n kleurige bovenkleding, pofbroek, en maillot, z’n witte kanten kraag en de baret met veer, staat niet ter discussie.
Die ‘oud-Spaanse’ kledij gaat terug op de plaatjes in de tweede druk (1858) van het boekje van Jan Schenkman, Sint Nikolaas en zijn knecht. Zó hoort een Zwarte Piet eruit te zien, vinden nu veel mensen. Toch was dat niet altijd en overal het geval. Tot in de eerste helft van de twintigste eeuw was er ruimte voor enige variatie in z’n uitdossing. Dat is te zien op plaatjes in oude sinterklaasboekjes, zelfs in een latere uitgave (1907) van het boekje van Schenkman, waarin Piet eerder ‘Moorse’ of ‘Oosterse’ kledij draagt, met een fez of tulband op z’n hoofd (zie Frits Booy, Op zoek naar Zwarte Piet (Eindhoven 2008) afbeelding 23-28). Knechten die in het echt optraden deden dat soms na, bijvoorbeeld in Weert omstreeks 1925 [1].
Schoorsteenveger
‘Voor den knecht van Sinterklaas, Speelt de schoorsteenvegersbaas’, dichtte Anton L. de Rop in zijn boekje Bosch-viooltjes (1883), bij een illustratie van een schoorsteenveger met een ‘gard’ op een dak in een sprookjesachtige stad (te vinden via DBNL, blz. 13). Het plaatje is getekend door de Duitser Ludwig von Kramer en door De Rop ongetwijfeld in tweede instantie met de knecht van Sinterklaas in verband gebracht.
In Weert in circa 1915 [2] waren begeleiders van Sinterklaas te zien die, misschien hierdoor geïnspireerd, wel op schoorsteenvegers leken. Zij waren overigens in gezelschap van andere dienaren met een hoge hoed en geklede jas, en eveneens zwartgemaakte gezichten
De voorstelling van Zwarte Piet als schoorsteenveger is niet aangeslagen, zelfs niet in Weert.
Knecht van Sint-Nicolaas
In het hoofdstuk ‘Sint-Nicolaasavond’ in het boekje Proza en Poëzie (1879) van J.J.A. Goeverneur komt een figuur voor die gebaseerd is op ‘Knecht Ruprecht’ uit de Duitse traditie (met dank aan Nico Boerma) (Zie de website van DBNL).
Vermoedelijk is de tekst een bewerking van een Duits origineel, waaruit ook het plaatje zal zijn overgenomen. De ‘knecht van Sint-Nicolaas’ wordt weliswaar een ‘zwarte gedaante’ genoemd, maar heeft daar toch weinig van weg. Hij ‘had eene witte schapevacht over de schouders hangen en een grooten zwarten hoed op het hoofd. Deze hoed bedekte het geheele voorhoofd en ’t halve gezicht, waarvan dus maar weinig te zien was. Op den rug hing een groote, grauwe zak, waarin het voortdurend rammelde. In de rechterhand hield de gedaante een ontzettend groote roe.’ Navolging heeft deze voorstelling van de knecht voor zover ik weet in Nederland niet gevonden.
Verder lijkt een totaal andere voorstelling van de knecht niet te zijn bedacht. Daarvoor was het beeld zoals gevormd in het boekje van Schenkman blijkbaar te zeer richtinggevend.
Een heel andere knecht
Des te groter was m’n verbazing toen ik van de historicus Ignaz Matthey een afbeelding kreeg van precies zo’n heel andere knecht. Matthey verzamelt negentiende- en twintigste-eeuwse populaire bladmuziek, vanuit een interesse vooral in de illustraties op de omslagen, en had dit blad zo’n vijfentwintig jaar geleden op een veiling in Hilversum gekocht. Het Nederlands Muziek Instituut in Den Haag bezit ook een exemplaar. In publicaties over Zwarte Piet ben ik deze voorstelling nog niet tegengekomen.
De illustratie (detail in het kader rechtsboven) staat op het titelblad van twee bladzijden muziek voor piano, St. Nicolas, Valse pour Piano, uitgegeven door piano- en muziekhandel F.J. Deiërkauf in Utrecht. Als componist wordt ‘St. Nicolas’ vermeld, waarschijnlijk omdat de componist anoniem wilde blijven of omdat de muziek was overgenomen uit een ander, misschien buitenlands, werk.
Ignaz Matthey vond advertenties in het Nieuws van den Dag van eind november 1886 waarin Deierkauf aankondigt dat vanaf dat moment bij hem een St. Nicolaas Wals te koop is voor 35 cent. [3]
Op het hierboven getoonde blad staat de titel echter in het Frans en is de prijs bovendien 65 cent. Misschien vond Deierkauf bij nader inzien de Franse titel en de prijsstelling te hoog gegrepen. Of de ‘Valse’ is eerder verschenen en daarna met een Nederlandse titel in prijs verlaagd. In de jaargangen 1885-1881 van het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad zag ik eind november echter geen advertentie voor de Valse, overigens ook niet in jaargang 1886. Ik veronderstel dat de Valse toch in 1886 is uitgebracht.
Griezelig waterwezen
De litho zal zijn gemaakt door P.W. van de Weijer Jr. (1856-1923); zijn vader met dezelfde naam overleed in 1880. Niet verrassend is dat ook deze begeleider van Sinterklaas de ondeugende kinderen in de zak stopt, zij het in een soort schoudertas. Maar verder? Wat stelt deze figuur voor?
Zou het kunnen dat Van de Weijer hier varieerde op het idee dat de knecht uit het boekje van Schenkman een ‘nikker’ heette te zijn? In de zin van een man met donkere huidskleur komt ‘nikker’ sinds 1828 in het Nederlands voor (Nicoline van der Sijs, Chronologisch Woordenboek). Woordenboeken uit de negentiende eeuw, bijvoorbeeld dat van P. Weiland (uitgave van 1859) geven voor ‘nikker’ een andere, veel oudere betekenis: ‘Een verdichte [verzonnen] watergeest, of waterspook van eene wanstaltige gedaante, met welke schim men kinderen wel bang maakt. Hij zoude zich in poelen, stroomen en zeeën ophouden, en de zwemmende personen, bij de voeten, onder water halen’. Aan zo’n griezelige waterwezen doet deze figuur wel enigszins denken. Dat hij een echte zwarte man moet voorstellen, lijkt niet de bedoeling. Hij heeft eerder iets van een kikker.
Kinderschrik
Op kaart 19 van de Nederlandse Volkskunde-Atlas, over de ‘Watergeest en Waterschrik’ komen inderdaad als benamingen daarvan zowel ‘nekker’ of ‘nokker’ als ‘kikker’ voor. Als een ‘kinderschrik’ paste deze figuur in het toenmalige beeld van de knecht van Sinterklaas. Dat de associatie met de duivel ook niet ver was – ‘In het gemeene leven benoemt men de duivel met dezen naam: de zwarte nikker’ (Weiland); zie ook de namen op de kaart van de volkskunde-atlas – versterkte dat alleen maar. Of wilde Van de Weijer rechttoe-rechtaan een duivel tekenen? [4] Dat is toch niet de eerste gedachte die zich opdringt. Het was in ieder geval oppassen geblazen met zo’n figuur, zoals zijn boosaardige gezichtsuitdrukking onderstreept.
Kritiek op beeldvorming?
Als manier om de aandacht te vestigen op de uitgave van de St. Nicolaas Wals was zo’n ongewoon plaatje waarschijnlijk commercieel heel geschikt. Misschien wilde Van de Weijer – steendrukkerij Van de Weijer was een katholiek bedrijf – bovendien een eigen inbreng vanuit katholieke hoek geven aan het beeld van de knechtfiguur: ‘je kunt “nikker” ook anders opvatten’. Eind negentiende eeuw werd het sinterklaasfeest, bedoeld als een nationaal, arm en rijk verenigend feest, vooral gepropageerd door protestants-liberale elites. Het is niet waarschijnlijk dat deze wonderlijke knecht geïnspireerd is op een figuur in de ‘maskerade’, de carnavaleske gekostumeerde groepjes waarin Utrechtse studenten jaarlijks op 5 december door de stad trokken. De knechten van St. Nicolaas worden in krantenberichten steevast ‘zwart’ genoemd en een enkele keer (1881) expliciet als ‘een gekostumeerde neger’, geheel in lijn met de voorstelling in Schenkmans boekje. Dat Van de Weijer met zijn ‘nikker’ kritiek op de beeldvorming van zwarte mensen in de meer gangbare knechtfiguur zou willen geven, lijkt me niet aannemelijk, maar het valt niet uit te sluiten.
Datum5 november 2014
Een bijdrage van oud-medewerker John Helsloot.
Het blijkt niet makkelijk te zijn om een andere Zwarte Piet te verzinnen. De creativiteit richt zich tot nu toe vooral op z’n gezicht: roetvegen, een ongeschminkte of een regenboogpiet, een stroopwafel- of kaaspiet in Gouda, een bloemenpiet in Haarlem. Tijdens de komende intochten zal vast nog wel met andere soorten gezichten worden geëxperimenteerd. Ook wordt gedacht aan een ander type haar en het weglaten van de oorbellen. Maar de rest van z’n pak, z’n kleurige bovenkleding, pofbroek, en maillot, z’n witte kanten kraag en de baret met veer, staat niet ter discussie.
Die ‘oud-Spaanse’ kledij gaat terug op de plaatjes in de tweede druk (1858) van het boekje van Jan Schenkman, Sint Nikolaas en zijn knecht. Zó hoort een Zwarte Piet eruit te zien, vinden nu veel mensen. Toch was dat niet altijd en overal het geval. Tot in de eerste helft van de twintigste eeuw was er ruimte voor enige variatie in z’n uitdossing. Dat is te zien op plaatjes in oude sinterklaasboekjes, zelfs in een latere uitgave (1907) van het boekje van Schenkman, waarin Piet eerder ‘Moorse’ of ‘Oosterse’ kledij draagt, met een fez of tulband op z’n hoofd (zie Frits Booy, Op zoek naar Zwarte Piet (Eindhoven 2008) afbeelding 23-28). Knechten die in het echt optraden deden dat soms na, bijvoorbeeld in Weert omstreeks 1925 [1].
Schoorsteenveger
‘Voor den knecht van Sinterklaas, Speelt de schoorsteenvegersbaas’, dichtte Anton L. de Rop in zijn boekje Bosch-viooltjes (1883), bij een illustratie van een schoorsteenveger met een ‘gard’ op een dak in een sprookjesachtige stad (te vinden via DBNL, blz. 13). Het plaatje is getekend door de Duitser Ludwig von Kramer en door De Rop ongetwijfeld in tweede instantie met de knecht van Sinterklaas in verband gebracht.
In Weert in circa 1915 [2] waren begeleiders van Sinterklaas te zien die, misschien hierdoor geïnspireerd, wel op schoorsteenvegers leken. Zij waren overigens in gezelschap van andere dienaren met een hoge hoed en geklede jas, en eveneens zwartgemaakte gezichten
De voorstelling van Zwarte Piet als schoorsteenveger is niet aangeslagen, zelfs niet in Weert.
Knecht van Sint-Nicolaas
In het hoofdstuk ‘Sint-Nicolaasavond’ in het boekje Proza en Poëzie (1879) van J.J.A. Goeverneur komt een figuur voor die gebaseerd is op ‘Knecht Ruprecht’ uit de Duitse traditie (met dank aan Nico Boerma) (Zie de website van DBNL).
Vermoedelijk is de tekst een bewerking van een Duits origineel, waaruit ook het plaatje zal zijn overgenomen. De ‘knecht van Sint-Nicolaas’ wordt weliswaar een ‘zwarte gedaante’ genoemd, maar heeft daar toch weinig van weg. Hij ‘had eene witte schapevacht over de schouders hangen en een grooten zwarten hoed op het hoofd. Deze hoed bedekte het geheele voorhoofd en ’t halve gezicht, waarvan dus maar weinig te zien was. Op den rug hing een groote, grauwe zak, waarin het voortdurend rammelde. In de rechterhand hield de gedaante een ontzettend groote roe.’ Navolging heeft deze voorstelling van de knecht voor zover ik weet in Nederland niet gevonden.
Verder lijkt een totaal andere voorstelling van de knecht niet te zijn bedacht. Daarvoor was het beeld zoals gevormd in het boekje van Schenkman blijkbaar te zeer richtinggevend.
Een heel andere knecht
Des te groter was m’n verbazing toen ik van de historicus Ignaz Matthey een afbeelding kreeg van precies zo’n heel andere knecht. Matthey verzamelt negentiende- en twintigste-eeuwse populaire bladmuziek, vanuit een interesse vooral in de illustraties op de omslagen, en had dit blad zo’n vijfentwintig jaar geleden op een veiling in Hilversum gekocht. Het Nederlands Muziek Instituut in Den Haag bezit ook een exemplaar. In publicaties over Zwarte Piet ben ik deze voorstelling nog niet tegengekomen.
De illustratie (detail in het kader rechtsboven) staat op het titelblad van twee bladzijden muziek voor piano, St. Nicolas, Valse pour Piano, uitgegeven door piano- en muziekhandel F.J. Deiërkauf in Utrecht. Als componist wordt ‘St. Nicolas’ vermeld, waarschijnlijk omdat de componist anoniem wilde blijven of omdat de muziek was overgenomen uit een ander, misschien buitenlands, werk.
Ignaz Matthey vond advertenties in het Nieuws van den Dag van eind november 1886 waarin Deierkauf aankondigt dat vanaf dat moment bij hem een St. Nicolaas Wals te koop is voor 35 cent. [3]
Op het hierboven getoonde blad staat de titel echter in het Frans en is de prijs bovendien 65 cent. Misschien vond Deierkauf bij nader inzien de Franse titel en de prijsstelling te hoog gegrepen. Of de ‘Valse’ is eerder verschenen en daarna met een Nederlandse titel in prijs verlaagd. In de jaargangen 1885-1881 van het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad zag ik eind november echter geen advertentie voor de Valse, overigens ook niet in jaargang 1886. Ik veronderstel dat de Valse toch in 1886 is uitgebracht.
Griezelig waterwezen
De litho zal zijn gemaakt door P.W. van de Weijer Jr. (1856-1923); zijn vader met dezelfde naam overleed in 1880. Niet verrassend is dat ook deze begeleider van Sinterklaas de ondeugende kinderen in de zak stopt, zij het in een soort schoudertas. Maar verder? Wat stelt deze figuur voor?
Zou het kunnen dat Van de Weijer hier varieerde op het idee dat de knecht uit het boekje van Schenkman een ‘nikker’ heette te zijn? In de zin van een man met donkere huidskleur komt ‘nikker’ sinds 1828 in het Nederlands voor (Nicoline van der Sijs, Chronologisch Woordenboek). Woordenboeken uit de negentiende eeuw, bijvoorbeeld dat van P. Weiland (uitgave van 1859) geven voor ‘nikker’ een andere, veel oudere betekenis: ‘Een verdichte [verzonnen] watergeest, of waterspook van eene wanstaltige gedaante, met welke schim men kinderen wel bang maakt. Hij zoude zich in poelen, stroomen en zeeën ophouden, en de zwemmende personen, bij de voeten, onder water halen’. Aan zo’n griezelige waterwezen doet deze figuur wel enigszins denken. Dat hij een echte zwarte man moet voorstellen, lijkt niet de bedoeling. Hij heeft eerder iets van een kikker.
Kinderschrik
Op kaart 19 van de Nederlandse Volkskunde-Atlas, over de ‘Watergeest en Waterschrik’ komen inderdaad als benamingen daarvan zowel ‘nekker’ of ‘nokker’ als ‘kikker’ voor. Als een ‘kinderschrik’ paste deze figuur in het toenmalige beeld van de knecht van Sinterklaas. Dat de associatie met de duivel ook niet ver was – ‘In het gemeene leven benoemt men de duivel met dezen naam: de zwarte nikker’ (Weiland); zie ook de namen op de kaart van de volkskunde-atlas – versterkte dat alleen maar. Of wilde Van de Weijer rechttoe-rechtaan een duivel tekenen? [4] Dat is toch niet de eerste gedachte die zich opdringt. Het was in ieder geval oppassen geblazen met zo’n figuur, zoals zijn boosaardige gezichtsuitdrukking onderstreept.
Kritiek op beeldvorming?
Als manier om de aandacht te vestigen op de uitgave van de St. Nicolaas Wals was zo’n ongewoon plaatje waarschijnlijk commercieel heel geschikt. Misschien wilde Van de Weijer – steendrukkerij Van de Weijer was een katholiek bedrijf – bovendien een eigen inbreng vanuit katholieke hoek geven aan het beeld van de knechtfiguur: ‘je kunt “nikker” ook anders opvatten’. Eind negentiende eeuw werd het sinterklaasfeest, bedoeld als een nationaal, arm en rijk verenigend feest, vooral gepropageerd door protestants-liberale elites. Het is niet waarschijnlijk dat deze wonderlijke knecht geïnspireerd is op een figuur in de ‘maskerade’, de carnavaleske gekostumeerde groepjes waarin Utrechtse studenten jaarlijks op 5 december door de stad trokken. De knechten van St. Nicolaas worden in krantenberichten steevast ‘zwart’ genoemd en een enkele keer (1881) expliciet als ‘een gekostumeerde neger’, geheel in lijn met de voorstelling in Schenkmans boekje. Dat Van de Weijer met zijn ‘nikker’ kritiek op de beeldvorming van zwarte mensen in de meer gangbare knechtfiguur zou willen geven, lijkt me niet aannemelijk, maar het valt niet uit te sluiten.
Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.
maandag 14 december 2015 om 19:26
quote:blijfgewoonbianca schreef op 14 december 2015 @ 19:11:
[...]
Het is maar goed dat je niet leefde toen men massaal besloot Krampus af te serveren. Dat was je dood geworden, denk ik.
Die site die ik je aanraadde ; niet opgezocht zeker? Stom. Had jij als enige - op mij na - geweten dat er ooit een kikker naast Sint huppelde. Gemiste kans, joh.Nee, je bent niet de enige die op mij reageert. Ik zeg niet dat tradities niet kunnen veranderen. Alleen het gegeven dat tradities veranderen impliceert niet dat het dan ook maar moet veranderen. Dat is een naturalistische drogreden.
[...]
Het is maar goed dat je niet leefde toen men massaal besloot Krampus af te serveren. Dat was je dood geworden, denk ik.
Die site die ik je aanraadde ; niet opgezocht zeker? Stom. Had jij als enige - op mij na - geweten dat er ooit een kikker naast Sint huppelde. Gemiste kans, joh.Nee, je bent niet de enige die op mij reageert. Ik zeg niet dat tradities niet kunnen veranderen. Alleen het gegeven dat tradities veranderen impliceert niet dat het dan ook maar moet veranderen. Dat is een naturalistische drogreden.
Religion is an insult to human dignity. With or without it you would have good people doing good things and evil people doing evil things. But for good people to do evil things, that takes religion. - Steven Weinberg
maandag 14 december 2015 om 19:28
quote:operator_7 schreef op 14 december 2015 @ 19:26:
[...]
Nee, je bent niet de enige die op mij reageert. Ik zeg niet dat tradities niet kunnen veranderen. Alleen het gegeven dat tradities veranderen impliceert niet dat het dan ook maar moet veranderen. Dat is een naturalistische drogreden.Ben jij bang voor veranderingen? Heb jij " iets " ?
[...]
Nee, je bent niet de enige die op mij reageert. Ik zeg niet dat tradities niet kunnen veranderen. Alleen het gegeven dat tradities veranderen impliceert niet dat het dan ook maar moet veranderen. Dat is een naturalistische drogreden.Ben jij bang voor veranderingen? Heb jij " iets " ?
Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.
maandag 14 december 2015 om 19:29
quote:blijfgewoonbianca schreef op 14 december 2015 @ 19:23:
Zwarte Piet als kikker? Een heel andere Piet uit 1886
Datum5 november 2014
Een bijdrage van oud-medewerker John Helsloot.
Het blijkt niet makkelijk te zijn om een andere Zwarte Piet te verzinnen. De creativiteit richt zich tot nu toe vooral op z’n gezicht: roetvegen, een ongeschminkte of een regenboogpiet, een stroopwafel- of kaaspiet in Gouda, een bloemenpiet in Haarlem. Tijdens de komende intochten zal vast nog wel met andere soorten gezichten worden geëxperimenteerd. Ook wordt gedacht aan een ander type haar en het weglaten van de oorbellen. Maar de rest van z’n pak, z’n kleurige bovenkleding, pofbroek, en maillot, z’n witte kanten kraag en de baret met veer, staat niet ter discussie.
Die ‘oud-Spaanse’ kledij gaat terug op de plaatjes in de tweede druk (1858) van het boekje van Jan Schenkman, Sint Nikolaas en zijn knecht. Zó hoort een Zwarte Piet eruit te zien, vinden nu veel mensen. Toch was dat niet altijd en overal het geval. Tot in de eerste helft van de twintigste eeuw was er ruimte voor enige variatie in z’n uitdossing. Dat is te zien op plaatjes in oude sinterklaasboekjes, zelfs in een latere uitgave (1907) van het boekje van Schenkman, waarin Piet eerder ‘Moorse’ of ‘Oosterse’ kledij draagt, met een fez of tulband op z’n hoofd (zie Frits Booy, Op zoek naar Zwarte Piet (Eindhoven 2008) afbeelding 23-28). Knechten die in het echt optraden deden dat soms na, bijvoorbeeld in Weert omstreeks 1925 [1].
Schoorsteenveger
‘Voor den knecht van Sinterklaas, Speelt de schoorsteenvegersbaas’, dichtte Anton L. de Rop in zijn boekje Bosch-viooltjes (1883), bij een illustratie van een schoorsteenveger met een ‘gard’ op een dak in een sprookjesachtige stad (te vinden via DBNL, blz. 13). Het plaatje is getekend door de Duitser Ludwig von Kramer en door De Rop ongetwijfeld in tweede instantie met de knecht van Sinterklaas in verband gebracht.
In Weert in circa 1915 [2] waren begeleiders van Sinterklaas te zien die, misschien hierdoor geïnspireerd, wel op schoorsteenvegers leken. Zij waren overigens in gezelschap van andere dienaren met een hoge hoed en geklede jas, en eveneens zwartgemaakte gezichten
De voorstelling van Zwarte Piet als schoorsteenveger is niet aangeslagen, zelfs niet in Weert.
Knecht van Sint-Nicolaas
In het hoofdstuk ‘Sint-Nicolaasavond’ in het boekje Proza en Poëzie (1879) van J.J.A. Goeverneur komt een figuur voor die gebaseerd is op ‘Knecht Ruprecht’ uit de Duitse traditie (met dank aan Nico Boerma) (Zie de website van DBNL).
Vermoedelijk is de tekst een bewerking van een Duits origineel, waaruit ook het plaatje zal zijn overgenomen. De ‘knecht van Sint-Nicolaas’ wordt weliswaar een ‘zwarte gedaante’ genoemd, maar heeft daar toch weinig van weg. Hij ‘had eene witte schapevacht over de schouders hangen en een grooten zwarten hoed op het hoofd. Deze hoed bedekte het geheele voorhoofd en ’t halve gezicht, waarvan dus maar weinig te zien was. Op den rug hing een groote, grauwe zak, waarin het voortdurend rammelde. In de rechterhand hield de gedaante een ontzettend groote roe.’ Navolging heeft deze voorstelling van de knecht voor zover ik weet in Nederland niet gevonden.
Verder lijkt een totaal andere voorstelling van de knecht niet te zijn bedacht. Daarvoor was het beeld zoals gevormd in het boekje van Schenkman blijkbaar te zeer richtinggevend.
Een heel andere knecht
Des te groter was m’n verbazing toen ik van de historicus Ignaz Matthey een afbeelding kreeg van precies zo’n heel andere knecht. Matthey verzamelt negentiende- en twintigste-eeuwse populaire bladmuziek, vanuit een interesse vooral in de illustraties op de omslagen, en had dit blad zo’n vijfentwintig jaar geleden op een veiling in Hilversum gekocht. Het Nederlands Muziek Instituut in Den Haag bezit ook een exemplaar. In publicaties over Zwarte Piet ben ik deze voorstelling nog niet tegengekomen.
De illustratie (detail in het kader rechtsboven) staat op het titelblad van twee bladzijden muziek voor piano, St. Nicolas, Valse pour Piano, uitgegeven door piano- en muziekhandel F.J. Deiërkauf in Utrecht. Als componist wordt ‘St. Nicolas’ vermeld, waarschijnlijk omdat de componist anoniem wilde blijven of omdat de muziek was overgenomen uit een ander, misschien buitenlands, werk.
Ignaz Matthey vond advertenties in het Nieuws van den Dag van eind november 1886 waarin Deierkauf aankondigt dat vanaf dat moment bij hem een St. Nicolaas Wals te koop is voor 35 cent. [3]
Op het hierboven getoonde blad staat de titel echter in het Frans en is de prijs bovendien 65 cent. Misschien vond Deierkauf bij nader inzien de Franse titel en de prijsstelling te hoog gegrepen. Of de ‘Valse’ is eerder verschenen en daarna met een Nederlandse titel in prijs verlaagd. In de jaargangen 1885-1881 van het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad zag ik eind november echter geen advertentie voor de Valse, overigens ook niet in jaargang 1886. Ik veronderstel dat de Valse toch in 1886 is uitgebracht.
Griezelig waterwezen
De litho zal zijn gemaakt door P.W. van de Weijer Jr. (1856-1923); zijn vader met dezelfde naam overleed in 1880. Niet verrassend is dat ook deze begeleider van Sinterklaas de ondeugende kinderen in de zak stopt, zij het in een soort schoudertas. Maar verder? Wat stelt deze figuur voor?
Zou het kunnen dat Van de Weijer hier varieerde op het idee dat de knecht uit het boekje van Schenkman een ‘nikker’ heette te zijn? In de zin van een man met donkere huidskleur komt ‘nikker’ sinds 1828 in het Nederlands voor (Nicoline van der Sijs, Chronologisch Woordenboek). Woordenboeken uit de negentiende eeuw, bijvoorbeeld dat van P. Weiland (uitgave van 1859) geven voor ‘nikker’ een andere, veel oudere betekenis: ‘Een verdichte [verzonnen] watergeest, of waterspook van eene wanstaltige gedaante, met welke schim men kinderen wel bang maakt. Hij zoude zich in poelen, stroomen en zeeën ophouden, en de zwemmende personen, bij de voeten, onder water halen’. Aan zo’n griezelige waterwezen doet deze figuur wel enigszins denken. Dat hij een echte zwarte man moet voorstellen, lijkt niet de bedoeling. Hij heeft eerder iets van een kikker.
Kinderschrik
Op kaart 19 van de Nederlandse Volkskunde-Atlas, over de ‘Watergeest en Waterschrik’ komen inderdaad als benamingen daarvan zowel ‘nekker’ of ‘nokker’ als ‘kikker’ voor. Als een ‘kinderschrik’ paste deze figuur in het toenmalige beeld van de knecht van Sinterklaas. Dat de associatie met de duivel ook niet ver was – ‘In het gemeene leven benoemt men de duivel met dezen naam: de zwarte nikker’ (Weiland); zie ook de namen op de kaart van de volkskunde-atlas – versterkte dat alleen maar. Of wilde Van de Weijer rechttoe-rechtaan een duivel tekenen? [4] Dat is toch niet de eerste gedachte die zich opdringt. Het was in ieder geval oppassen geblazen met zo’n figuur, zoals zijn boosaardige gezichtsuitdrukking onderstreept.
Kritiek op beeldvorming?
Als manier om de aandacht te vestigen op de uitgave van de St. Nicolaas Wals was zo’n ongewoon plaatje waarschijnlijk commercieel heel geschikt. Misschien wilde Van de Weijer – steendrukkerij Van de Weijer was een katholiek bedrijf – bovendien een eigen inbreng vanuit katholieke hoek geven aan het beeld van de knechtfiguur: ‘je kunt “nikker” ook anders opvatten’. Eind negentiende eeuw werd het sinterklaasfeest, bedoeld als een nationaal, arm en rijk verenigend feest, vooral gepropageerd door protestants-liberale elites. Het is niet waarschijnlijk dat deze wonderlijke knecht geïnspireerd is op een figuur in de ‘maskerade’, de carnavaleske gekostumeerde groepjes waarin Utrechtse studenten jaarlijks op 5 december door de stad trokken. De knechten van St. Nicolaas worden in krantenberichten steevast ‘zwart’ genoemd en een enkele keer (1881) expliciet als ‘een gekostumeerde neger’, geheel in lijn met de voorstelling in Schenkmans boekje. Dat Van de Weijer met zijn ‘nikker’ kritiek op de beeldvorming van zwarte mensen in de meer gangbare knechtfiguur zou willen geven, lijkt me niet aannemelijk, maar het valt niet uit te sluiten.Verder is het 2015.
Zwarte Piet als kikker? Een heel andere Piet uit 1886
Datum5 november 2014
Een bijdrage van oud-medewerker John Helsloot.
Het blijkt niet makkelijk te zijn om een andere Zwarte Piet te verzinnen. De creativiteit richt zich tot nu toe vooral op z’n gezicht: roetvegen, een ongeschminkte of een regenboogpiet, een stroopwafel- of kaaspiet in Gouda, een bloemenpiet in Haarlem. Tijdens de komende intochten zal vast nog wel met andere soorten gezichten worden geëxperimenteerd. Ook wordt gedacht aan een ander type haar en het weglaten van de oorbellen. Maar de rest van z’n pak, z’n kleurige bovenkleding, pofbroek, en maillot, z’n witte kanten kraag en de baret met veer, staat niet ter discussie.
Die ‘oud-Spaanse’ kledij gaat terug op de plaatjes in de tweede druk (1858) van het boekje van Jan Schenkman, Sint Nikolaas en zijn knecht. Zó hoort een Zwarte Piet eruit te zien, vinden nu veel mensen. Toch was dat niet altijd en overal het geval. Tot in de eerste helft van de twintigste eeuw was er ruimte voor enige variatie in z’n uitdossing. Dat is te zien op plaatjes in oude sinterklaasboekjes, zelfs in een latere uitgave (1907) van het boekje van Schenkman, waarin Piet eerder ‘Moorse’ of ‘Oosterse’ kledij draagt, met een fez of tulband op z’n hoofd (zie Frits Booy, Op zoek naar Zwarte Piet (Eindhoven 2008) afbeelding 23-28). Knechten die in het echt optraden deden dat soms na, bijvoorbeeld in Weert omstreeks 1925 [1].
Schoorsteenveger
‘Voor den knecht van Sinterklaas, Speelt de schoorsteenvegersbaas’, dichtte Anton L. de Rop in zijn boekje Bosch-viooltjes (1883), bij een illustratie van een schoorsteenveger met een ‘gard’ op een dak in een sprookjesachtige stad (te vinden via DBNL, blz. 13). Het plaatje is getekend door de Duitser Ludwig von Kramer en door De Rop ongetwijfeld in tweede instantie met de knecht van Sinterklaas in verband gebracht.
In Weert in circa 1915 [2] waren begeleiders van Sinterklaas te zien die, misschien hierdoor geïnspireerd, wel op schoorsteenvegers leken. Zij waren overigens in gezelschap van andere dienaren met een hoge hoed en geklede jas, en eveneens zwartgemaakte gezichten
De voorstelling van Zwarte Piet als schoorsteenveger is niet aangeslagen, zelfs niet in Weert.
Knecht van Sint-Nicolaas
In het hoofdstuk ‘Sint-Nicolaasavond’ in het boekje Proza en Poëzie (1879) van J.J.A. Goeverneur komt een figuur voor die gebaseerd is op ‘Knecht Ruprecht’ uit de Duitse traditie (met dank aan Nico Boerma) (Zie de website van DBNL).
Vermoedelijk is de tekst een bewerking van een Duits origineel, waaruit ook het plaatje zal zijn overgenomen. De ‘knecht van Sint-Nicolaas’ wordt weliswaar een ‘zwarte gedaante’ genoemd, maar heeft daar toch weinig van weg. Hij ‘had eene witte schapevacht over de schouders hangen en een grooten zwarten hoed op het hoofd. Deze hoed bedekte het geheele voorhoofd en ’t halve gezicht, waarvan dus maar weinig te zien was. Op den rug hing een groote, grauwe zak, waarin het voortdurend rammelde. In de rechterhand hield de gedaante een ontzettend groote roe.’ Navolging heeft deze voorstelling van de knecht voor zover ik weet in Nederland niet gevonden.
Verder lijkt een totaal andere voorstelling van de knecht niet te zijn bedacht. Daarvoor was het beeld zoals gevormd in het boekje van Schenkman blijkbaar te zeer richtinggevend.
Een heel andere knecht
Des te groter was m’n verbazing toen ik van de historicus Ignaz Matthey een afbeelding kreeg van precies zo’n heel andere knecht. Matthey verzamelt negentiende- en twintigste-eeuwse populaire bladmuziek, vanuit een interesse vooral in de illustraties op de omslagen, en had dit blad zo’n vijfentwintig jaar geleden op een veiling in Hilversum gekocht. Het Nederlands Muziek Instituut in Den Haag bezit ook een exemplaar. In publicaties over Zwarte Piet ben ik deze voorstelling nog niet tegengekomen.
De illustratie (detail in het kader rechtsboven) staat op het titelblad van twee bladzijden muziek voor piano, St. Nicolas, Valse pour Piano, uitgegeven door piano- en muziekhandel F.J. Deiërkauf in Utrecht. Als componist wordt ‘St. Nicolas’ vermeld, waarschijnlijk omdat de componist anoniem wilde blijven of omdat de muziek was overgenomen uit een ander, misschien buitenlands, werk.
Ignaz Matthey vond advertenties in het Nieuws van den Dag van eind november 1886 waarin Deierkauf aankondigt dat vanaf dat moment bij hem een St. Nicolaas Wals te koop is voor 35 cent. [3]
Op het hierboven getoonde blad staat de titel echter in het Frans en is de prijs bovendien 65 cent. Misschien vond Deierkauf bij nader inzien de Franse titel en de prijsstelling te hoog gegrepen. Of de ‘Valse’ is eerder verschenen en daarna met een Nederlandse titel in prijs verlaagd. In de jaargangen 1885-1881 van het Utrechtsch Provinciaal en Stedelijk Dagblad zag ik eind november echter geen advertentie voor de Valse, overigens ook niet in jaargang 1886. Ik veronderstel dat de Valse toch in 1886 is uitgebracht.
Griezelig waterwezen
De litho zal zijn gemaakt door P.W. van de Weijer Jr. (1856-1923); zijn vader met dezelfde naam overleed in 1880. Niet verrassend is dat ook deze begeleider van Sinterklaas de ondeugende kinderen in de zak stopt, zij het in een soort schoudertas. Maar verder? Wat stelt deze figuur voor?
Zou het kunnen dat Van de Weijer hier varieerde op het idee dat de knecht uit het boekje van Schenkman een ‘nikker’ heette te zijn? In de zin van een man met donkere huidskleur komt ‘nikker’ sinds 1828 in het Nederlands voor (Nicoline van der Sijs, Chronologisch Woordenboek). Woordenboeken uit de negentiende eeuw, bijvoorbeeld dat van P. Weiland (uitgave van 1859) geven voor ‘nikker’ een andere, veel oudere betekenis: ‘Een verdichte [verzonnen] watergeest, of waterspook van eene wanstaltige gedaante, met welke schim men kinderen wel bang maakt. Hij zoude zich in poelen, stroomen en zeeën ophouden, en de zwemmende personen, bij de voeten, onder water halen’. Aan zo’n griezelige waterwezen doet deze figuur wel enigszins denken. Dat hij een echte zwarte man moet voorstellen, lijkt niet de bedoeling. Hij heeft eerder iets van een kikker.
Kinderschrik
Op kaart 19 van de Nederlandse Volkskunde-Atlas, over de ‘Watergeest en Waterschrik’ komen inderdaad als benamingen daarvan zowel ‘nekker’ of ‘nokker’ als ‘kikker’ voor. Als een ‘kinderschrik’ paste deze figuur in het toenmalige beeld van de knecht van Sinterklaas. Dat de associatie met de duivel ook niet ver was – ‘In het gemeene leven benoemt men de duivel met dezen naam: de zwarte nikker’ (Weiland); zie ook de namen op de kaart van de volkskunde-atlas – versterkte dat alleen maar. Of wilde Van de Weijer rechttoe-rechtaan een duivel tekenen? [4] Dat is toch niet de eerste gedachte die zich opdringt. Het was in ieder geval oppassen geblazen met zo’n figuur, zoals zijn boosaardige gezichtsuitdrukking onderstreept.
Kritiek op beeldvorming?
Als manier om de aandacht te vestigen op de uitgave van de St. Nicolaas Wals was zo’n ongewoon plaatje waarschijnlijk commercieel heel geschikt. Misschien wilde Van de Weijer – steendrukkerij Van de Weijer was een katholiek bedrijf – bovendien een eigen inbreng vanuit katholieke hoek geven aan het beeld van de knechtfiguur: ‘je kunt “nikker” ook anders opvatten’. Eind negentiende eeuw werd het sinterklaasfeest, bedoeld als een nationaal, arm en rijk verenigend feest, vooral gepropageerd door protestants-liberale elites. Het is niet waarschijnlijk dat deze wonderlijke knecht geïnspireerd is op een figuur in de ‘maskerade’, de carnavaleske gekostumeerde groepjes waarin Utrechtse studenten jaarlijks op 5 december door de stad trokken. De knechten van St. Nicolaas worden in krantenberichten steevast ‘zwart’ genoemd en een enkele keer (1881) expliciet als ‘een gekostumeerde neger’, geheel in lijn met de voorstelling in Schenkmans boekje. Dat Van de Weijer met zijn ‘nikker’ kritiek op de beeldvorming van zwarte mensen in de meer gangbare knechtfiguur zou willen geven, lijkt me niet aannemelijk, maar het valt niet uit te sluiten.Verder is het 2015.
Religion is an insult to human dignity. With or without it you would have good people doing good things and evil people doing evil things. But for good people to do evil things, that takes religion. - Steven Weinberg
maandag 14 december 2015 om 19:32
quote:blijfgewoonbianca schreef op 14 december 2015 @ 19:28:
[...]
Ben jij bang voor veranderingen? Heb jij " iets " ?Nee, behalve dat ik slecht tegen dooddoeners kan. Ik zou het graag over de argumenten van de tegenstanders willen hebben, maar iedere keer komt er wel weer iemand in de trant van: 'och, feiten doen er niet zo toe; je ziet toch dat een paar mensen zich beledigt voelen'. Daar kan ik niet tegen en ik vind het gevaarlijk. Racisme is inmiddels een giftig woord met alle consequenties van dien van hen die echt te maken hebben met racisme. Daarom. Oh en het feit dat je als criticus op de heilige tegenstanders eenvoudig wordt weggezet in het rijtje "niet bewust" of racist. Daarom.
[...]
Ben jij bang voor veranderingen? Heb jij " iets " ?Nee, behalve dat ik slecht tegen dooddoeners kan. Ik zou het graag over de argumenten van de tegenstanders willen hebben, maar iedere keer komt er wel weer iemand in de trant van: 'och, feiten doen er niet zo toe; je ziet toch dat een paar mensen zich beledigt voelen'. Daar kan ik niet tegen en ik vind het gevaarlijk. Racisme is inmiddels een giftig woord met alle consequenties van dien van hen die echt te maken hebben met racisme. Daarom. Oh en het feit dat je als criticus op de heilige tegenstanders eenvoudig wordt weggezet in het rijtje "niet bewust" of racist. Daarom.
Religion is an insult to human dignity. With or without it you would have good people doing good things and evil people doing evil things. But for good people to do evil things, that takes religion. - Steven Weinberg

maandag 14 december 2015 om 19:33
quote:operator_7 schreef op 14 december 2015 @ 19:26:
[...]
Nee, je bent niet de enige die op mij reageert. Ik zeg niet dat tradities niet kunnen veranderen. Alleen het gegeven dat tradities veranderen impliceert niet dat het dan ook maar moet veranderen. Dat is een naturalistische drogreden.Nee hoor. Het was me al vaker opgevallen dat je, alhoewel je de term drogreden graag gebruikt, niet altijd precies lijkt te weten wat ze precies inhouden. De drogreden 'naturalistische dwaling' is eerder in de categorie: de natuur is goed, dus is het ook prima dat mensen in Afrika dood gaan van de honger als je daar geen eten kunt verbouwen. En jij maakt nu zelf gebruik van een drogreden: de Ad antiquitatem. Maar ja, alleen omdat iets vroeger zo was, is dat heus geen reden om het nu zo te houden.
[...]
Nee, je bent niet de enige die op mij reageert. Ik zeg niet dat tradities niet kunnen veranderen. Alleen het gegeven dat tradities veranderen impliceert niet dat het dan ook maar moet veranderen. Dat is een naturalistische drogreden.Nee hoor. Het was me al vaker opgevallen dat je, alhoewel je de term drogreden graag gebruikt, niet altijd precies lijkt te weten wat ze precies inhouden. De drogreden 'naturalistische dwaling' is eerder in de categorie: de natuur is goed, dus is het ook prima dat mensen in Afrika dood gaan van de honger als je daar geen eten kunt verbouwen. En jij maakt nu zelf gebruik van een drogreden: de Ad antiquitatem. Maar ja, alleen omdat iets vroeger zo was, is dat heus geen reden om het nu zo te houden.
maandag 14 december 2015 om 19:34
quote:operator_7 schreef op 14 december 2015 @ 19:32:
[...]
Nee, behalve dat ik slecht tegen dooddoeners kan. Ik zou het graag over de argumenten van de tegenstanders willen hebben, maar iedere keer komt er wel weer iemand in de trant van: 'och, feiten doen er niet zo toe; je ziet toch dat een paar mensen zich beledigt voelen'. Daar kan ik niet tegen en ik vind het gevaarlijk. Racisme is inmiddels een giftig woord met alle consequenties van dien van hen die echt te maken hebben met racisme. Daarom. Oh en het feit dat je als criticus op de heilige tegenstanders eenvoudig wordt weggezet in het rijtje "niet bewust" of racist. Daarom.
Nog meer onzin : alle feiten worden door jou afgedaan als onzin. En al jouw meningen breng jij als voldongen feiten.
Maar ik dacht oprecht dat jij een etiketje zou hebben eigenlijk.
[...]
Nee, behalve dat ik slecht tegen dooddoeners kan. Ik zou het graag over de argumenten van de tegenstanders willen hebben, maar iedere keer komt er wel weer iemand in de trant van: 'och, feiten doen er niet zo toe; je ziet toch dat een paar mensen zich beledigt voelen'. Daar kan ik niet tegen en ik vind het gevaarlijk. Racisme is inmiddels een giftig woord met alle consequenties van dien van hen die echt te maken hebben met racisme. Daarom. Oh en het feit dat je als criticus op de heilige tegenstanders eenvoudig wordt weggezet in het rijtje "niet bewust" of racist. Daarom.
Nog meer onzin : alle feiten worden door jou afgedaan als onzin. En al jouw meningen breng jij als voldongen feiten.
Maar ik dacht oprecht dat jij een etiketje zou hebben eigenlijk.
Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.
maandag 14 december 2015 om 19:35
quote:blijfgewoonbianca schreef op 14 december 2015 @ 19:30:
[...]
Onzinreden.
Flauwekul argument.Het Sinterklaasfeest van 1880 werd heel anders gevierd dan in 1920. En nu wordt het ook anders gevierd. Voor zover dat verleden erin zat is het sinds de Tweede Wereldoorlog allang weggepoetst (terecht, dat wel). Je kunt je niet 1 op 1 op historische bronnen baseren aangezien de situatie nu anders is dan toen.
[...]
Onzinreden.
Flauwekul argument.Het Sinterklaasfeest van 1880 werd heel anders gevierd dan in 1920. En nu wordt het ook anders gevierd. Voor zover dat verleden erin zat is het sinds de Tweede Wereldoorlog allang weggepoetst (terecht, dat wel). Je kunt je niet 1 op 1 op historische bronnen baseren aangezien de situatie nu anders is dan toen.
Religion is an insult to human dignity. With or without it you would have good people doing good things and evil people doing evil things. But for good people to do evil things, that takes religion. - Steven Weinberg
maandag 14 december 2015 om 19:38
quote:operator_7 schreef op 14 december 2015 @ 19:35:
[...]
Het Sinterklaasfeest van 1880 werd heel anders gevierd dan in 1920. En nu wordt het ook anders gevierd. Voor zover dat verleden erin zat is het sinds de Tweede Wereldoorlog allang weggepoetst (terecht, dat wel). Je kunt je niet 1 op 1 op historische bronnen baseren aangezien de situatie nu anders is dan toen.
dus het is prima dat het steeds veranderd is, maar vanaf nu moet het blijven xoals het is?
Raar : je leek me nogal gehecht aan Krampus.
[...]
Het Sinterklaasfeest van 1880 werd heel anders gevierd dan in 1920. En nu wordt het ook anders gevierd. Voor zover dat verleden erin zat is het sinds de Tweede Wereldoorlog allang weggepoetst (terecht, dat wel). Je kunt je niet 1 op 1 op historische bronnen baseren aangezien de situatie nu anders is dan toen.
dus het is prima dat het steeds veranderd is, maar vanaf nu moet het blijven xoals het is?
Raar : je leek me nogal gehecht aan Krampus.
Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.
maandag 14 december 2015 om 19:40
quote:blijfgewoonbianca schreef op 14 december 2015 @ 19:34:
[...]
Nog meer onzin : alle feiten worden door jou afgedaan als onzin. En al jouw meningen breng jij als voldongen feiten.
Maar ik dacht oprecht dat jij een etiketje zou hebben eigenlijk.Laten zien dat iets een drogreden is, hoort bij het discussiëren. Drogredenen zijn geen argumenten en waarom dat zo is kun je op de Wikipedia-pagina zien. Laat maar zien waarom het geen drogreden is denk ik dan... Maar dan blijft het stil. Of wordt je - zoals jij nu weer doet - met een ad hominem geconfronteerd. Ik kan er ook niks aan doen dat de argumenten van Zwarte Piet niet zo goed zijn onderbouwd.
[...]
Nog meer onzin : alle feiten worden door jou afgedaan als onzin. En al jouw meningen breng jij als voldongen feiten.
Maar ik dacht oprecht dat jij een etiketje zou hebben eigenlijk.Laten zien dat iets een drogreden is, hoort bij het discussiëren. Drogredenen zijn geen argumenten en waarom dat zo is kun je op de Wikipedia-pagina zien. Laat maar zien waarom het geen drogreden is denk ik dan... Maar dan blijft het stil. Of wordt je - zoals jij nu weer doet - met een ad hominem geconfronteerd. Ik kan er ook niks aan doen dat de argumenten van Zwarte Piet niet zo goed zijn onderbouwd.
Religion is an insult to human dignity. With or without it you would have good people doing good things and evil people doing evil things. But for good people to do evil things, that takes religion. - Steven Weinberg

maandag 14 december 2015 om 19:41
quote:operator_7 schreef op 14 december 2015 @ 19:32:
[...]
Nee, behalve dat ik slecht tegen dooddoeners kan. Ik zou het graag over de argumenten van de tegenstanders willen hebben, maar iedere keer komt er wel weer iemand in de trant van: 'och, feiten doen er niet zo toe; je ziet toch dat een paar mensen zich beledigt voelen'. Daar kan ik niet tegen en ik vind het gevaarlijk. Racisme is inmiddels een giftig woord met alle consequenties van dien van hen die echt te maken hebben met racisme. Daarom. Oh en het feit dat je als criticus op de heilige tegenstanders eenvoudig wordt weggezet in het rijtje "niet bewust" of racist. Daarom.
Je bent toch hopelijk geen criticus van de tegenstanders, maar alleen van hun argumenten? Hun talrijke argumenten, die jij telkens wegzet als drogredeneringen, om vervolgens zelf vrolijk ad populums, valse dilemma's, no true scotsman (als het om Surinaams sprekende witte-Zwarte Pieten gaat), ontduiken van de bewijslast, verschuiven van de bewijslast en hellendvlakredeneringen te gebruiken. En dat is ook prima, ware het niet dat je zelf nogal aanvallend bent over de argumentatie van mensen die het niet met je eens zijn.
Ik heb zelf altijd in deze discussie hetzelfde gezegd: de manier waarop zwarte Piet nu wordt ingevuld, kent dikwijls racistische elementen. Ik wil dat die elementen er uit gaan. Dat was alles.
[...]
Nee, behalve dat ik slecht tegen dooddoeners kan. Ik zou het graag over de argumenten van de tegenstanders willen hebben, maar iedere keer komt er wel weer iemand in de trant van: 'och, feiten doen er niet zo toe; je ziet toch dat een paar mensen zich beledigt voelen'. Daar kan ik niet tegen en ik vind het gevaarlijk. Racisme is inmiddels een giftig woord met alle consequenties van dien van hen die echt te maken hebben met racisme. Daarom. Oh en het feit dat je als criticus op de heilige tegenstanders eenvoudig wordt weggezet in het rijtje "niet bewust" of racist. Daarom.
Je bent toch hopelijk geen criticus van de tegenstanders, maar alleen van hun argumenten? Hun talrijke argumenten, die jij telkens wegzet als drogredeneringen, om vervolgens zelf vrolijk ad populums, valse dilemma's, no true scotsman (als het om Surinaams sprekende witte-Zwarte Pieten gaat), ontduiken van de bewijslast, verschuiven van de bewijslast en hellendvlakredeneringen te gebruiken. En dat is ook prima, ware het niet dat je zelf nogal aanvallend bent over de argumentatie van mensen die het niet met je eens zijn.
Ik heb zelf altijd in deze discussie hetzelfde gezegd: de manier waarop zwarte Piet nu wordt ingevuld, kent dikwijls racistische elementen. Ik wil dat die elementen er uit gaan. Dat was alles.
maandag 14 december 2015 om 19:42
quote:vruchtgebruik schreef op 14 december 2015 @ 07:13:
[...]
Niemand heeft ooit tegen mij als kind gezegd dat zwarte Piet een no no is. Doordat zwarte Piet zich als een no no gedroeg en doordat mensen met diezelfde verhalen later op mijn pad kwamen kreeg ik begrip voor mensen die een verandering willen.
Je draait het steeds weer om. Kinderen kunnen zelf ook nadenken. Hier in de stad vinden veel oudere kinderen het ongemakkelijk zich zwart te laten schminken hoor ik veel.
Kinderen zijn ook niet achterlijk.
Die lopen meestal allang met roetvegen rond.Ja, want dát is natuurlijk heel logisch in 90% van de huizen waarin geen normale schoorsteen meer aanwezig is...
[...]
Niemand heeft ooit tegen mij als kind gezegd dat zwarte Piet een no no is. Doordat zwarte Piet zich als een no no gedroeg en doordat mensen met diezelfde verhalen later op mijn pad kwamen kreeg ik begrip voor mensen die een verandering willen.
Je draait het steeds weer om. Kinderen kunnen zelf ook nadenken. Hier in de stad vinden veel oudere kinderen het ongemakkelijk zich zwart te laten schminken hoor ik veel.
Kinderen zijn ook niet achterlijk.
Die lopen meestal allang met roetvegen rond.Ja, want dát is natuurlijk heel logisch in 90% van de huizen waarin geen normale schoorsteen meer aanwezig is...
Time for the real me to emerge, Possum! Get out the gladiolas!

maandag 14 december 2015 om 19:42
quote:operator_7 schreef op 14 december 2015 @ 19:23:
[...]
Het heeft niks met vinden of meningen te maken. Het IS een drogreden.
Dat IS niet zo.
Dat VINDT jij.
Jij bepaalt niet voor mij of voor wie dan ook wat ik of ieder ander een drogreden voor wat dan ook vind.
Griezelig dat je zo vol blijft houden dat wat JIJ vindt voor alles en iedereen geldt.
Het klopt in ieder geval niet.
[...]
Het heeft niks met vinden of meningen te maken. Het IS een drogreden.
Dat IS niet zo.
Dat VINDT jij.
Jij bepaalt niet voor mij of voor wie dan ook wat ik of ieder ander een drogreden voor wat dan ook vind.
Griezelig dat je zo vol blijft houden dat wat JIJ vindt voor alles en iedereen geldt.
Het klopt in ieder geval niet.
maandag 14 december 2015 om 19:44
quote:blijfgewoonbianca schreef op 14 december 2015 @ 19:38:
[...]
dus het is prima dat het steeds veranderd is, maar vanaf nu moet het blijven xoals het is?
Raar : je leek me nogal gehecht aan Krampus.Kijk, en dat heb ik nu nooit gezegd. Alleen de redenen van de tegenstanders vind ik slecht en vaak buitengewoon oneerlijk. Omdat de tegenstanders van Zwarte Piet gebruik maken van wat retorische trucjes kan ik niet anders dan de discussie technischer te benaderen. Ik vind dat de tegenstanders meer inhoudelijke kritiek verdienen, zodat ze er niet mee wegkomen door continu te wijzen naar wat mafkezen.
[...]
dus het is prima dat het steeds veranderd is, maar vanaf nu moet het blijven xoals het is?
Raar : je leek me nogal gehecht aan Krampus.Kijk, en dat heb ik nu nooit gezegd. Alleen de redenen van de tegenstanders vind ik slecht en vaak buitengewoon oneerlijk. Omdat de tegenstanders van Zwarte Piet gebruik maken van wat retorische trucjes kan ik niet anders dan de discussie technischer te benaderen. Ik vind dat de tegenstanders meer inhoudelijke kritiek verdienen, zodat ze er niet mee wegkomen door continu te wijzen naar wat mafkezen.
Religion is an insult to human dignity. With or without it you would have good people doing good things and evil people doing evil things. But for good people to do evil things, that takes religion. - Steven Weinberg
maandag 14 december 2015 om 19:44