
Katwijkse dominee wil pak slaag voor 'zondig kind'

maandag 14 november 2011 om 11:01
Ouders moeten een 'zondig' kind slaan. Die boodschap verkondigt dominee A. Vlietstra van de Hersteld Hervormde Kerk in Katwijk, meldt het Leidsch Dagblad
Vlietstra baseert zich op teksten uit de zeventiende eeuw, die volgens hem ''beslist nog niet uit de tijd zijn''. Als een kind zondigt, is kastijding een noodzakelijk antwoord.
Als de ouders dat niet doen, gaan ze in tegen de wil van God, is zijn mening
Gekastijd
De dominee geeft zijn opdracht in de Hervormde Nieuwsbrief, nadat hij een Katwijks echtpaar feliciteert met de geboorte van hun vijfde kind. Het blijft voor hem niet bij een tik. Een ouder kind moet zwaarder lichamelijk worden bestraft als het zondigt. Halstarrige kinderen moeten zelfs ''scherp gekastijd" worden. ''Een zware misdaad en gruwel moet niet zacht worden bestraft."
Het Nederlands Jeugdinstituut, het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling en de stichting Defence for Children beoordelen het advies volgens het Leidsch Dagblad als onacceptabel, schadelijk en strafbaar.
( Ik zet het maar bij actueel neer, omdat het net op radionieuws is geweest)
Graag jullie reactie hier op.
Info, uit nu.nl
Vlietstra baseert zich op teksten uit de zeventiende eeuw, die volgens hem ''beslist nog niet uit de tijd zijn''. Als een kind zondigt, is kastijding een noodzakelijk antwoord.
Als de ouders dat niet doen, gaan ze in tegen de wil van God, is zijn mening
Gekastijd
De dominee geeft zijn opdracht in de Hervormde Nieuwsbrief, nadat hij een Katwijks echtpaar feliciteert met de geboorte van hun vijfde kind. Het blijft voor hem niet bij een tik. Een ouder kind moet zwaarder lichamelijk worden bestraft als het zondigt. Halstarrige kinderen moeten zelfs ''scherp gekastijd" worden. ''Een zware misdaad en gruwel moet niet zacht worden bestraft."
Het Nederlands Jeugdinstituut, het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling en de stichting Defence for Children beoordelen het advies volgens het Leidsch Dagblad als onacceptabel, schadelijk en strafbaar.
( Ik zet het maar bij actueel neer, omdat het net op radionieuws is geweest)
Graag jullie reactie hier op.
Info, uit nu.nl
donderdag 17 november 2011 om 09:17
Het komt niet zo vaak voor,maar ik ben het in deze zowaar met Jaap eensch..
Ook met HBG maar dat komt wél vaker voor..
Jaap heeft de afgelopen jaren wel vaker aan dit soort discussies meegedaan en wat Jaap schrijft is iets totaal anders dan dat hij maar voor lijfstraffen en het mishandelen van kinderen is.!
Ik lees het er iig niet in.
Voor zover ik weet is Jaap ook een vader dus waarom zou Jaap niets over dit onderwerp mogen zeggen?
Hij heeft ook een kind of kinderen grootgebracht dus het is niet zo dat hij in dit geval maar wat vanaf de zijlijn staat te tetteren.
Ook met HBG maar dat komt wél vaker voor..
Jaap heeft de afgelopen jaren wel vaker aan dit soort discussies meegedaan en wat Jaap schrijft is iets totaal anders dan dat hij maar voor lijfstraffen en het mishandelen van kinderen is.!
Ik lees het er iig niet in.
Voor zover ik weet is Jaap ook een vader dus waarom zou Jaap niets over dit onderwerp mogen zeggen?
Hij heeft ook een kind of kinderen grootgebracht dus het is niet zo dat hij in dit geval maar wat vanaf de zijlijn staat te tetteren.

donderdag 17 november 2011 om 11:31
Ik heb vroeger (tot een jaar of 10) ook wel eens een tik gehad van mijn moeder. Vader deed dit nauwelijks, was ook weinig thuis. Zusje en broertje kregen ook wel eens een tik.
Vooral mijn zusje was erg vervelend, luisterde nooit en haalde echt het bloed onder je nagels vandaan. Ze geeft nu zelf ook toe dat die tik haar uit haar woede kon halen. Ze was gewoon onhandelbaar.
Ik heb nooit anderen geslagen, ik snap eerlijk gezegd ook niet waarom een kind dat zou doen. De relatie tussen ouder en kind is zo anders dan tussen kind en kind. Het zou niet eens in me opkomen. Ik ben niets slechter geworden van een tik. Wel heb ik geleerd dat mijn moeder gewoon een mens is, die ook grenzen heeft in wat zij toelaatbaar gedrag vindt. Prima.
Vooral mijn zusje was erg vervelend, luisterde nooit en haalde echt het bloed onder je nagels vandaan. Ze geeft nu zelf ook toe dat die tik haar uit haar woede kon halen. Ze was gewoon onhandelbaar.
Ik heb nooit anderen geslagen, ik snap eerlijk gezegd ook niet waarom een kind dat zou doen. De relatie tussen ouder en kind is zo anders dan tussen kind en kind. Het zou niet eens in me opkomen. Ik ben niets slechter geworden van een tik. Wel heb ik geleerd dat mijn moeder gewoon een mens is, die ook grenzen heeft in wat zij toelaatbaar gedrag vindt. Prima.
donderdag 17 november 2011 om 14:14
Chantilly, de verwerking van enige straf op het moment zelf, en hoe men er later tegenaan kijkt, is voor iedereen anders. Dat geldt niet alleen voor de 'opvoedkundige tik', maar echt voor alle acties van ouders, of juist het uitblijven daarvan. Het is buitengewoon verleidelijk voor de volwassen mens om problemen die men als volwassene heeft, toe te schrijven aan falende ouders of leerkrachten.
Er is eigenlijk maar erg weinig onderzoek gedaan naar de beleving van kinderen op het moment zelf die niet zijn gebaseerd op de zichtbare reactie, maar op de gevoelens van het kind. En daar is een verrekt goede reden voor: Het is domweg onmogelijk. We hebben geen adequaat gereedschap om die gevoelens te peilen, anders dan indirecte methoden.
Mensen die eigenlijk wel vinden dat ze goed terecht zijn gekomen, hebben sterk de neiging om dat aan hun eigen vermogens toe te schrijven. Voorzover hun ouders hen hebben gestraft, zijn zij sterk geneigd het effect daarvan te begrenzen, of zelfs te beperken tot de opmerking dat ze er niks aan over hebben gehouden.
Dat effect, van die zelfoverschatting, is wél veelvuldig objectief onderzocht, en in talloze rapporten verwerkt. Daarom is het vreemd dat er op dit terrein amper iets mee wordt gedaan.
Als je iemand vraagt of een bepaalde straf destijds juist was, of niet, is dus de 'reflex' om te zeggen dat het beter had gekund, of volledig overbodig was. En met het opgekweekte taboe in onze samenleving wordt de weerstand om onder ogen te zien dat men het zonder die straf niet had kunnen stellen, alleen maar groter.
Zoals ik hiervoor al schreef, leidt dit er in mijn waarneming toe, dat we de noodzakelijke ingrepen steeds verder uitstellen. Om dan uiteindelijk het kind te 'nuken', zoals ik dat noemde: 'Knieschot!', 'Van school!', 'Eenzame opsluiting!', 'Deporteren!'.
En het bizarre is daarbij, dat het niet zelden dezelfden zijn tégen de 'opvoedkundige tik', of andere traditionele straffen zijn, die het hardst roepen om dát soort acties.
Er is eigenlijk maar erg weinig onderzoek gedaan naar de beleving van kinderen op het moment zelf die niet zijn gebaseerd op de zichtbare reactie, maar op de gevoelens van het kind. En daar is een verrekt goede reden voor: Het is domweg onmogelijk. We hebben geen adequaat gereedschap om die gevoelens te peilen, anders dan indirecte methoden.
Mensen die eigenlijk wel vinden dat ze goed terecht zijn gekomen, hebben sterk de neiging om dat aan hun eigen vermogens toe te schrijven. Voorzover hun ouders hen hebben gestraft, zijn zij sterk geneigd het effect daarvan te begrenzen, of zelfs te beperken tot de opmerking dat ze er niks aan over hebben gehouden.
Dat effect, van die zelfoverschatting, is wél veelvuldig objectief onderzocht, en in talloze rapporten verwerkt. Daarom is het vreemd dat er op dit terrein amper iets mee wordt gedaan.
Als je iemand vraagt of een bepaalde straf destijds juist was, of niet, is dus de 'reflex' om te zeggen dat het beter had gekund, of volledig overbodig was. En met het opgekweekte taboe in onze samenleving wordt de weerstand om onder ogen te zien dat men het zonder die straf niet had kunnen stellen, alleen maar groter.
Zoals ik hiervoor al schreef, leidt dit er in mijn waarneming toe, dat we de noodzakelijke ingrepen steeds verder uitstellen. Om dan uiteindelijk het kind te 'nuken', zoals ik dat noemde: 'Knieschot!', 'Van school!', 'Eenzame opsluiting!', 'Deporteren!'.
En het bizarre is daarbij, dat het niet zelden dezelfden zijn tégen de 'opvoedkundige tik', of andere traditionele straffen zijn, die het hardst roepen om dát soort acties.

donderdag 17 november 2011 om 19:35
Even de hele geloofskwestie daargelaten vind ik slaan als straf een heel interessant onderwerp, om een aantal redenen:
1. wat is het doel van de straf?
Is het doel puur straffen d.m.v. pijn bij een verkeerde handeling dan heeft dat nut, want het doet inderdaad pijn en dat willen kinderen graag voorkomen dus dan zullen ze die handeling ook niet meer uitvoeren.
Is het doel echter dat ze er iets van leren dan mist het zijn uitwerking, want kinderen gaan die handeling vermijden uit angst en niet omdat ze echt snappen wat er nu precies zo fout aan is.
2. Heiligt het doel alle middelen?
Nee zelf vind ik dat een ouder in zo'n enorme machtsafstand staat en zoveel sterker is dan een kind dat een pak slaag een buitenproportioneel middel is waar een kind zich op geen enkele wijze tegen kan verzetten.
Bovendien sla je ook geen volwassene als hij iets fout doet, dus waarom dan wel je eigen kind.
3. Is een lijfstraf erger dan een andere straf?
Nee dat vind ik niet altijd het geval, want negeren of buitensluiten van een kind kan veel kwalijker voor ze zijn, tenzij de lijfstraf eigenlijk gewoon kindermishandeling is.
4. Geef je als ouder het goede voorbeeld met een lijfstraf?
Nee, want je leert je kinderen zelf om andere kinderen niet te slaan en zelf doe je het wel.
5. Is slaan altijd een teken van onmacht?
Nee, als je mept uit woede dan is dat het wel, maar als je het als weloverwogen stafmaatregel doet is dat het niet.
6. Raken kinderen altijd getraumatiseerd van lijfstraf?
Nee, dat hangt af van de cultuur waarin je leeft, dus is het gebruikelijk dan accepteer je het ook sneller.
Verder hangt het ook af van de manier waarop ouders dit doen. Is dit wreed of achterbaks dan kan het bijzonder traumatiserend zijn, maar is het gewoon een pets op de broek dan hoeft dat niet het geval te zijn.
Conclusie: Ben ik dan voor lijfstraf? Nee, ik vind dat er betere en effectievere strafmaatregelen te verzinnen zijn, die bovendien minder risico's van kindermishandeling met zich meebrengen.
1. wat is het doel van de straf?
Is het doel puur straffen d.m.v. pijn bij een verkeerde handeling dan heeft dat nut, want het doet inderdaad pijn en dat willen kinderen graag voorkomen dus dan zullen ze die handeling ook niet meer uitvoeren.
Is het doel echter dat ze er iets van leren dan mist het zijn uitwerking, want kinderen gaan die handeling vermijden uit angst en niet omdat ze echt snappen wat er nu precies zo fout aan is.
2. Heiligt het doel alle middelen?
Nee zelf vind ik dat een ouder in zo'n enorme machtsafstand staat en zoveel sterker is dan een kind dat een pak slaag een buitenproportioneel middel is waar een kind zich op geen enkele wijze tegen kan verzetten.
Bovendien sla je ook geen volwassene als hij iets fout doet, dus waarom dan wel je eigen kind.
3. Is een lijfstraf erger dan een andere straf?
Nee dat vind ik niet altijd het geval, want negeren of buitensluiten van een kind kan veel kwalijker voor ze zijn, tenzij de lijfstraf eigenlijk gewoon kindermishandeling is.
4. Geef je als ouder het goede voorbeeld met een lijfstraf?
Nee, want je leert je kinderen zelf om andere kinderen niet te slaan en zelf doe je het wel.
5. Is slaan altijd een teken van onmacht?
Nee, als je mept uit woede dan is dat het wel, maar als je het als weloverwogen stafmaatregel doet is dat het niet.
6. Raken kinderen altijd getraumatiseerd van lijfstraf?
Nee, dat hangt af van de cultuur waarin je leeft, dus is het gebruikelijk dan accepteer je het ook sneller.
Verder hangt het ook af van de manier waarop ouders dit doen. Is dit wreed of achterbaks dan kan het bijzonder traumatiserend zijn, maar is het gewoon een pets op de broek dan hoeft dat niet het geval te zijn.
Conclusie: Ben ik dan voor lijfstraf? Nee, ik vind dat er betere en effectievere strafmaatregelen te verzinnen zijn, die bovendien minder risico's van kindermishandeling met zich meebrengen.
donderdag 17 november 2011 om 20:23
Iris, een interessante bijdrage.
Zoals ik al stelde in voorgaande reacties, moet straf nooit 'uit de lucht komen vallen'. Je kind wegrukken voor een aanstormende vrachtauto, is geen straf. Straf is geen middel om te communiceren, maar het sluitstuk. Wat verwacht wordt moet eerder duidelijk zijn uitgelegd, en toegelicht. Eventueel uitvoerig bediscussieerd, waarna de ouder (of leraar, wetgever....) een beslissing heeft genomen.
Als iemand zich gedraagt op een manier die strafbaar is, welk doel, of welke doelen, dient straf dan?
Ten eerste zal het zeker de bedoeling zijn dat diegene zich in de toekomst minimaal nog een keer bedenkt, alvorens het weer te doen. En dat kan al voldoende zijn. De creatie van een soort mentale 'poortwachter' die deze persoon uit zijn of haar trance haalt, en bij zinnen doet komen, in de vorm van een herinnering aan de afloop bij een vorige, identieke situatie. Maar als de verleiding voor diegene erg groot is om in herhaling te vallen, wat je bij uiteenlopende 'verslavingen' ziet, dan hebben we het eerder op het leggen van een 'hypotheek' op dat gedrag: Een uitermate onaangename consequentie die maakt dat de totaalprijs domweg te hoog wordt.
Ten tweede is daar het slachtoffer. Die moet, voorzover mogelijk, schadeloos worden gesteld. En daarnaast ook 'genoegdoening' krijgen. Of tenminste erop mogen vertrouwen dat de ouder (leerkracht, wetgever....) uit zijn/haar naam een sanctie oplegt die als zodanig gezien kan worden. Maar ook niet overdreven is! Want dan belandt het schuldgevoel bij het slachtoffer, en dat moet natuurlijk ook niet.
Ten derde is er het belang van de dader, die mogelijk met een schuldgevoel blijft zitten, als het kwartje eenmaal gevallen is dat wat hij/zij heeft gedaan toch wel erg 'fout' was. Vooral bij kinderen is het van groot belang dat schuldgevoel weg te nemen! Want schuldgevoelens zijn de meest destructieve krachten op het niveau van de persoonlijkheidsontwikkeling die we kennen. Straf vormt dan de 'prijs die wordt betaald', waarmee de 'schuld' is ingelost.
Merkwaardig genoeg gaan veel 'moderne' strategieën er juist vanuit dat de ouder die schuldgevoelens moet zien op te kloppen! ("Daar wordt mamma héél verdrietig van!") Weliswaar is er zeker een kans dat dit werkt op het niveau van 'ten eerste', dat ik hierboven beschreef, maar het is alsof je je kind een bomgordel omgespt, met een tijdontsteking, en niemand die weet wanneer die afloopt.
Tot slot is er nog de 'omgeving', die kan leren van het feit dat iemand werd gestraft, en daardoor zelf op het beslissende moment zal besluiten het er niet op te wagen.
Elk van deze aspecten stelt eigen 'eisen' aan de straf. Zowel de strafmaat, als de aard van de straf. En het wordt nóg complexer als je beseft dat DUS de perceptie van de dader, én de perceptie van het slachtoffer, én de perceptie van personen die ik onder 'tot slot' aanduidt als 'omgeving', een rol spelen.
Als het je nog niet duizelt, en je denkt: Hier komen we nóóit uit!, bedenk dan ook dat de persoon van degene die de straf oplegt mede bepalend is voor die genoemde percepties........ Maar OOK de 'cultuur' (mening van vriendjes en vriendinnetjes) speelt een rol.
Inderdaad: VOLSTREKT ondoenlijk om hier een model voor te scheppen waaruit heldere keuzes te destilleren zijn. En het wordt echt de HOOGSTE tijd dat we dat eens onder ogen zien, met z'n allen. En VOORAL de 'professionals' op dit terrein.
Zoals ik al stelde in voorgaande reacties, moet straf nooit 'uit de lucht komen vallen'. Je kind wegrukken voor een aanstormende vrachtauto, is geen straf. Straf is geen middel om te communiceren, maar het sluitstuk. Wat verwacht wordt moet eerder duidelijk zijn uitgelegd, en toegelicht. Eventueel uitvoerig bediscussieerd, waarna de ouder (of leraar, wetgever....) een beslissing heeft genomen.
Als iemand zich gedraagt op een manier die strafbaar is, welk doel, of welke doelen, dient straf dan?
Ten eerste zal het zeker de bedoeling zijn dat diegene zich in de toekomst minimaal nog een keer bedenkt, alvorens het weer te doen. En dat kan al voldoende zijn. De creatie van een soort mentale 'poortwachter' die deze persoon uit zijn of haar trance haalt, en bij zinnen doet komen, in de vorm van een herinnering aan de afloop bij een vorige, identieke situatie. Maar als de verleiding voor diegene erg groot is om in herhaling te vallen, wat je bij uiteenlopende 'verslavingen' ziet, dan hebben we het eerder op het leggen van een 'hypotheek' op dat gedrag: Een uitermate onaangename consequentie die maakt dat de totaalprijs domweg te hoog wordt.
Ten tweede is daar het slachtoffer. Die moet, voorzover mogelijk, schadeloos worden gesteld. En daarnaast ook 'genoegdoening' krijgen. Of tenminste erop mogen vertrouwen dat de ouder (leerkracht, wetgever....) uit zijn/haar naam een sanctie oplegt die als zodanig gezien kan worden. Maar ook niet overdreven is! Want dan belandt het schuldgevoel bij het slachtoffer, en dat moet natuurlijk ook niet.
Ten derde is er het belang van de dader, die mogelijk met een schuldgevoel blijft zitten, als het kwartje eenmaal gevallen is dat wat hij/zij heeft gedaan toch wel erg 'fout' was. Vooral bij kinderen is het van groot belang dat schuldgevoel weg te nemen! Want schuldgevoelens zijn de meest destructieve krachten op het niveau van de persoonlijkheidsontwikkeling die we kennen. Straf vormt dan de 'prijs die wordt betaald', waarmee de 'schuld' is ingelost.
Merkwaardig genoeg gaan veel 'moderne' strategieën er juist vanuit dat de ouder die schuldgevoelens moet zien op te kloppen! ("Daar wordt mamma héél verdrietig van!") Weliswaar is er zeker een kans dat dit werkt op het niveau van 'ten eerste', dat ik hierboven beschreef, maar het is alsof je je kind een bomgordel omgespt, met een tijdontsteking, en niemand die weet wanneer die afloopt.
Tot slot is er nog de 'omgeving', die kan leren van het feit dat iemand werd gestraft, en daardoor zelf op het beslissende moment zal besluiten het er niet op te wagen.
Elk van deze aspecten stelt eigen 'eisen' aan de straf. Zowel de strafmaat, als de aard van de straf. En het wordt nóg complexer als je beseft dat DUS de perceptie van de dader, én de perceptie van het slachtoffer, én de perceptie van personen die ik onder 'tot slot' aanduidt als 'omgeving', een rol spelen.
Als het je nog niet duizelt, en je denkt: Hier komen we nóóit uit!, bedenk dan ook dat de persoon van degene die de straf oplegt mede bepalend is voor die genoemde percepties........ Maar OOK de 'cultuur' (mening van vriendjes en vriendinnetjes) speelt een rol.
Inderdaad: VOLSTREKT ondoenlijk om hier een model voor te scheppen waaruit heldere keuzes te destilleren zijn. En het wordt echt de HOOGSTE tijd dat we dat eens onder ogen zien, met z'n allen. En VOORAL de 'professionals' op dit terrein.

donderdag 17 november 2011 om 20:49
Interessante reactie Jaap en vooral dat schuldgevoel als bomgordel bij het kind omdoen vind ik bijzonder treffend, want zo had ik het nog nooit bekeken.
Aan de huidige manier van opvoeding zitten dus duidelijk ook kwalijke kanten waar we ons niet bewust van zijn, dus moeten we ons niet slechts blindstaren op de correctieve tik als ergste van het ergste.
Aan de huidige manier van opvoeding zitten dus duidelijk ook kwalijke kanten waar we ons niet bewust van zijn, dus moeten we ons niet slechts blindstaren op de correctieve tik als ergste van het ergste.
vrijdag 18 november 2011 om 01:38
Iris, als ik het zou kunnen bewerkstelligen, zou ik elk kind op deze aardbol een onbezorgde jeugd gunnen. Mijn eigen jeugd was niet zonder haken-en-ogen, maar wel 'onbezorgd'. Met slaag. Maar zonder trauma, of onverwerkte schuldgevoelens. En mét oog voor de enorme complexiteit van de mens, en de samenleving, waarin wij proberen de onderste steen boven te krijgen.
Op het moment dat je, als individu, doorkrijgt dat straf uiteraard onaangenaam was, maar je ook op die punten die ik hierboven noemde geholpen heeft, gaat er een wereld voor je open. 'Doorkrijgen' niet in de zin van: 'Ze zeggen het, dus het zal wel', of: 'Ik ben er niet slechter van geworden'. Maar in de zin van: 'Het was nodig/onvermijdelijk'. Dat besef werpt je terug op jezelf. Het leidt tot introspectie. De bron van alle kennis.
Op het moment dat je, als individu, doorkrijgt dat straf uiteraard onaangenaam was, maar je ook op die punten die ik hierboven noemde geholpen heeft, gaat er een wereld voor je open. 'Doorkrijgen' niet in de zin van: 'Ze zeggen het, dus het zal wel', of: 'Ik ben er niet slechter van geworden'. Maar in de zin van: 'Het was nodig/onvermijdelijk'. Dat besef werpt je terug op jezelf. Het leidt tot introspectie. De bron van alle kennis.

vrijdag 18 november 2011 om 16:20
Iris, exact mijn punt! Dat verklaart ook waarom onderzoek in de VS, waar ik eerder naar verwees, aantoonde dat kinderen die in een stad of streek woonden waar slaag nog heel gewoon was als straf, er geen moeite mee hadden. Terwijl kinderen in een stad of streek waar slaag praktisch was uitgebannen, er veel eerder een trauma aan overhielden. Dat duidt erop, dat het de KEUZE was van de 'omgeving' die het verschil maakte. En dat het niet autonoom dat pak slaag was. Slaag leidt niet, als vanzelfsprekend tot een trauma, maar het oordeel OVER slaag leidt daartoe. Een 'self-fulfilling-prophesy' dus. Waarmee nog steeds niks gezegd is over de uitwerking als straf. Alleen dat de mens, en zeker kinderen, niet graag buiten de groep worden geplaatst. Maar dat is een open deur.
Het verklaart ook waarom ik er vrij open over kan spreken, terwijl anderen het moeilijk, of zelfs onmogelijk vinden. Het vergt, ook van mijn kant, wel enige zelfoverwinning, omdat ik mij natuurlijk ook realiseer dat er inmiddels een taboe op rust. En je al snel het stempel opgedrukt krijgt dat je niet goed snik bent. Maar het was gewoon anders in die jaren. Ik wil er niet aan een oordeel te vellen, of het toen beter, of slechter was dan nu. Zeker niet op basis van zo'n betrekkelijk onbetekenend aspect als welke straffen gebruikelijk waren! Maar dat het allemaal niks uitmaakt, dat geloof ik ook niet.
Het verklaart ook waarom ik er vrij open over kan spreken, terwijl anderen het moeilijk, of zelfs onmogelijk vinden. Het vergt, ook van mijn kant, wel enige zelfoverwinning, omdat ik mij natuurlijk ook realiseer dat er inmiddels een taboe op rust. En je al snel het stempel opgedrukt krijgt dat je niet goed snik bent. Maar het was gewoon anders in die jaren. Ik wil er niet aan een oordeel te vellen, of het toen beter, of slechter was dan nu. Zeker niet op basis van zo'n betrekkelijk onbetekenend aspect als welke straffen gebruikelijk waren! Maar dat het allemaal niks uitmaakt, dat geloof ik ook niet.