Actueel
alle pijlers
Zeer delicaat onderwerp (2e wereldoorlog, joden etc)
dinsdag 24 april 2012 om 09:47
Toevallig zag ik zondagochtend een reportage over een groep Nederlandse joden die terug gingen naar Auschwitz (Oswiecim) en Sobibór. De programmamaakster ging later zelf nog eens terug en heeft daar ook dingen gezien die je niet in het museum tegenkomt maar wel nog heel zichtbaar aan de oorlog refereren (vervallen schuurtje met de Duitse teksten nog aan de muur bijv).
Zelf ben ik niet Joods, ik heb zelf een Poolse achtergrond en heb zelf van de oorlog natuurlijk niets zelf meegekregen.
Ik heb wel de verhalen hierover gehad (opa die ook opgeroepen werd om gedeporteerd te worden, ook als niet Joodse burger). Oma die met geluk ervan afgekomen is omdat men haar Joodse vriendin die er toen was, niet had gevonden, etc etc.
Nu is mijn punt het volgende: (ik merk dat ik voorzichtig typ want ik wil dus niet dat ik antisemitisch bestempeld wordt).
In hoe verre of hoe lang kun en wil je rouwen om iets dat je zelf niet meegemaakt hebt. Ik weet het klinkt misschien kort door de bocht maar bij het zien van de reportage was ik aan het denken dat onze kinderen de generatie zijn die niet meer verhalen uit eerste mond horen bijvoorbeeld, hebben wel nog de beelden dat lijkt me gevoelsmatig anders. Dat het niet in vergetelheid raakt staat buiten kijf maar dat zou niet eens kunnen denk ik, met zóveel slachtoffers, dat gaat niet gewoon zomaar weg.
Het gevoel bekroop me alsof men, vanuit de Joodse kant, nog steeds comfortabel in de slachtoffer houding zit. Dat men niet dóór kan, maar wat is dat dan precies? Bang dat men de Joden miskent, niet respecteert?
Zelf ben ik niet Joods, ik heb zelf een Poolse achtergrond en heb zelf van de oorlog natuurlijk niets zelf meegekregen.
Ik heb wel de verhalen hierover gehad (opa die ook opgeroepen werd om gedeporteerd te worden, ook als niet Joodse burger). Oma die met geluk ervan afgekomen is omdat men haar Joodse vriendin die er toen was, niet had gevonden, etc etc.
Nu is mijn punt het volgende: (ik merk dat ik voorzichtig typ want ik wil dus niet dat ik antisemitisch bestempeld wordt).
In hoe verre of hoe lang kun en wil je rouwen om iets dat je zelf niet meegemaakt hebt. Ik weet het klinkt misschien kort door de bocht maar bij het zien van de reportage was ik aan het denken dat onze kinderen de generatie zijn die niet meer verhalen uit eerste mond horen bijvoorbeeld, hebben wel nog de beelden dat lijkt me gevoelsmatig anders. Dat het niet in vergetelheid raakt staat buiten kijf maar dat zou niet eens kunnen denk ik, met zóveel slachtoffers, dat gaat niet gewoon zomaar weg.
Het gevoel bekroop me alsof men, vanuit de Joodse kant, nog steeds comfortabel in de slachtoffer houding zit. Dat men niet dóór kan, maar wat is dat dan precies? Bang dat men de Joden miskent, niet respecteert?
dinsdag 24 april 2012 om 12:06
quote:Pompadoer schreef op 24 april 2012 @ 12:01:
[...]
Maar Ailien, zie je nu echt geen verschil tussen bijv. het leed van de mensen die het moeilijk hebben gehad tijdens de hongerwinter en de slachtoffers van een zorgvuldig geplande, industrieel opgezette moordpartij?
Elk leed is zwaar voor de degene die het ondergaat, maar voor mij steekt het leed van de holocaust toch boven het andere uit. Vanwege de schaal, het vooropgezette karakter, het pure kwaad dat ervan uitgaat.
En dat doet verder niks af aan het feit dat een oorlog uiteindelijk alleen maar slachtoffers kent en heel veel verschillende soorten lijden veroorzaakt. We herdenken op 4 mei dan ook de oorlog, niet alleen de jodenvervolging.Helemaal met je eens.
[...]
Maar Ailien, zie je nu echt geen verschil tussen bijv. het leed van de mensen die het moeilijk hebben gehad tijdens de hongerwinter en de slachtoffers van een zorgvuldig geplande, industrieel opgezette moordpartij?
Elk leed is zwaar voor de degene die het ondergaat, maar voor mij steekt het leed van de holocaust toch boven het andere uit. Vanwege de schaal, het vooropgezette karakter, het pure kwaad dat ervan uitgaat.
En dat doet verder niks af aan het feit dat een oorlog uiteindelijk alleen maar slachtoffers kent en heel veel verschillende soorten lijden veroorzaakt. We herdenken op 4 mei dan ook de oorlog, niet alleen de jodenvervolging.Helemaal met je eens.
dinsdag 24 april 2012 om 12:06
Hoe zwaar het ook was voor de Nederlanders, dat is echt niet te vergelijken met hoe de Duisters omgingen met de Joden. Het was gewoon een goed georganiseerde en lopende machine om zoveel mogelijk mensen op te pakken, te deporteren en om te brengen. Niet vergelijkbaar.
Alsof het geen mensen meer waren maar minder nog dan dieren.
Alsof het geen mensen meer waren maar minder nog dan dieren.
Stressed is just desserts spelled backwards
dinsdag 24 april 2012 om 12:09
quote:ailien schreef op 24 april 2012 @ 12:08:
Delen van mijn familie zijn ook omgekomen in WO II, alleen waren zij niet Joods, maakt dat het minder erg?
Volgens mij wil jij het niet snappen.
Natuurlijk is dat erg. Ik herdenk tijdens 4 mei alle slachtoffers van WOII.
Delen van mijn familie zijn ook omgekomen in WO II, alleen waren zij niet Joods, maakt dat het minder erg?
Volgens mij wil jij het niet snappen.
Natuurlijk is dat erg. Ik herdenk tijdens 4 mei alle slachtoffers van WOII.
Stressed is just desserts spelled backwards
dinsdag 24 april 2012 om 12:10
quote:Maleficent schreef op 24 april 2012 @ 12:06:
Hoe zwaar het ook was voor de Nederlanders, dat is echt niet te vergelijken met hoe de Duisters omgingen met de Joden. Het was gewoon een goed georganiseerde en lopende machine om zoveel mogelijk mensen op te pakken, te deporteren en om te brengen. Niet vergelijkbaar.
Alsof het geen mensen meer waren maar minder nog dan dieren.In Nederland waren het vooral Nederlanders (politiemensen, NSB-ers, op "kopgeld" beluste Jodenjagers, NS personeel) die de Joden opspoorden, oppakten en transporteerden. Het liep als een trein en de Duitsers hadden er geen omkijken naar.
Hoe zwaar het ook was voor de Nederlanders, dat is echt niet te vergelijken met hoe de Duisters omgingen met de Joden. Het was gewoon een goed georganiseerde en lopende machine om zoveel mogelijk mensen op te pakken, te deporteren en om te brengen. Niet vergelijkbaar.
Alsof het geen mensen meer waren maar minder nog dan dieren.In Nederland waren het vooral Nederlanders (politiemensen, NSB-ers, op "kopgeld" beluste Jodenjagers, NS personeel) die de Joden opspoorden, oppakten en transporteerden. Het liep als een trein en de Duitsers hadden er geen omkijken naar.
Polygamie = intensieve vrouwhouderij
dinsdag 24 april 2012 om 12:12
quote:Cateautje schreef op 24 april 2012 @ 12:06:
[...]
De tweede wereldoorlog is ook nooit ge-eindigd, hij is alleen maar verplaatst. Daarom doe ik ook niet mee aan herdenken, omdat in die minuut stilte nog steeds talloze slachtoffers vallen. Dat moeten we niet in stilte ondergaan, maar het uitschreeuwen.De laatste keer dat iemand dat deed op de Dam, leidde dat tot heel wat paniek en gewonden.
[...]
De tweede wereldoorlog is ook nooit ge-eindigd, hij is alleen maar verplaatst. Daarom doe ik ook niet mee aan herdenken, omdat in die minuut stilte nog steeds talloze slachtoffers vallen. Dat moeten we niet in stilte ondergaan, maar het uitschreeuwen.De laatste keer dat iemand dat deed op de Dam, leidde dat tot heel wat paniek en gewonden.
Polygamie = intensieve vrouwhouderij
dinsdag 24 april 2012 om 12:15
quote:Donkeyshot schreef op 24 april 2012 @ 12:12:
[...]
De laatste keer dat iemand dat deed op de Dam, leidde dat tot heel wat paniek en gewonden.
Ja ik weet het, maar die intentie heb ik niet. Het is de bedoeling dat we massaal een keel opzetten, uit protest.
Ik heb het gezien wat op de dam gebeurde. Vond het wel raar dat er zo hysterisch werd gereageerd op alleen maar een stem, tjonge.
[...]
De laatste keer dat iemand dat deed op de Dam, leidde dat tot heel wat paniek en gewonden.
Ja ik weet het, maar die intentie heb ik niet. Het is de bedoeling dat we massaal een keel opzetten, uit protest.
Ik heb het gezien wat op de dam gebeurde. Vond het wel raar dat er zo hysterisch werd gereageerd op alleen maar een stem, tjonge.
dinsdag 24 april 2012 om 12:17
quote:mali30 schreef op 24 april 2012 @ 12:14:
Mijn oma zegt altijd, wij weten zelf hoe het is geweest, hoe het heeft gevoeld om achter muren en prikkeldraad te leven, en nu doen we het een ander aan!Het leerproces gaat heel langzaam. Er blijven altijd wijsneuzen opstaan die een reden denken te hebben voor haat en minachting. Het ego is heel moeilijk uit te roeien.
Mijn oma zegt altijd, wij weten zelf hoe het is geweest, hoe het heeft gevoeld om achter muren en prikkeldraad te leven, en nu doen we het een ander aan!Het leerproces gaat heel langzaam. Er blijven altijd wijsneuzen opstaan die een reden denken te hebben voor haat en minachting. Het ego is heel moeilijk uit te roeien.
dinsdag 24 april 2012 om 12:19
quote:liubi schreef op 24 april 2012 @ 12:17:
[...]
De meeste Duitse soldaten, die geen lid waren van de partij waren nog steeds gewoon kanonnenvoer.Yep, zeker in het licht gezien van de plicht. Het was in die tijd niet mogelijk om te weigeren, het was gewoon je taak als man om mee te doen, in belang van het land.
[...]
De meeste Duitse soldaten, die geen lid waren van de partij waren nog steeds gewoon kanonnenvoer.Yep, zeker in het licht gezien van de plicht. Het was in die tijd niet mogelijk om te weigeren, het was gewoon je taak als man om mee te doen, in belang van het land.
dinsdag 24 april 2012 om 12:20
quote:spectral schreef op 24 april 2012 @ 12:13:
[...]
Ook de Duitse slachtoffers?
Nee. Ik wil soms best stilstaan bij wat er daar gebeurd is, maar nee, ik herdenk ze niet. Voor mijn gevoel is dat toch ongepast en dat zeg ik puur op wat mijn opa mij vertelde over de oorlog.
Natuurlijk zijn er daar zat mensen geweest die niet beter wisten en ook slachtoffer geworden zijn maar feit is wel dat ze massaal een geniale gek als leider gekozen hebben.
[...]
Ook de Duitse slachtoffers?
Nee. Ik wil soms best stilstaan bij wat er daar gebeurd is, maar nee, ik herdenk ze niet. Voor mijn gevoel is dat toch ongepast en dat zeg ik puur op wat mijn opa mij vertelde over de oorlog.
Natuurlijk zijn er daar zat mensen geweest die niet beter wisten en ook slachtoffer geworden zijn maar feit is wel dat ze massaal een geniale gek als leider gekozen hebben.
Stressed is just desserts spelled backwards
dinsdag 24 april 2012 om 12:21
quote:spectral schreef op 24 april 2012 @ 11:59:
[...]
Op de historie.... het is algemeen bekend het uiteindelijke idee van de "entlosung" bij Himmler en Heidrich vandaan kwam....
Maw de holocaust is niet van te voren bedacht toen Duitsland WO2 begon. Dat is pas in een later stadium (1942) bedacht en opgezet. Het is meer een gevolg geweest.... de oorlog liep niet zoals gehoopt, de kampen zaten overvol.
Het initiele plan was nl om alle minderheden (waar onder de Joden) te groeperen, herkenbaar te maken en uiteindelijk buiten het Rijk te zetten....
Wat het overigens niet minder erg maakt, het is alleen even de feiten op een rijtje zetten.
Klok en klepel. De Endlosung is grotendeels vormgegeven door Heydrich en Eichmann, het was echter geenszins hun idee om alle joden te vernietigen noch is het idee alle joden te vernietigen pas ingegeven op het moment dat de oorlog slecht liep.
Het is van begin af aan een idee van Hitler geweest alle joden te vernietigen. Het 'enige' dat Heydrich en Eichmann deden was het befaamde 'naar de Fuhrer toe werken'.
[...]
Op de historie.... het is algemeen bekend het uiteindelijke idee van de "entlosung" bij Himmler en Heidrich vandaan kwam....
Maw de holocaust is niet van te voren bedacht toen Duitsland WO2 begon. Dat is pas in een later stadium (1942) bedacht en opgezet. Het is meer een gevolg geweest.... de oorlog liep niet zoals gehoopt, de kampen zaten overvol.
Het initiele plan was nl om alle minderheden (waar onder de Joden) te groeperen, herkenbaar te maken en uiteindelijk buiten het Rijk te zetten....
Wat het overigens niet minder erg maakt, het is alleen even de feiten op een rijtje zetten.
Klok en klepel. De Endlosung is grotendeels vormgegeven door Heydrich en Eichmann, het was echter geenszins hun idee om alle joden te vernietigen noch is het idee alle joden te vernietigen pas ingegeven op het moment dat de oorlog slecht liep.
Het is van begin af aan een idee van Hitler geweest alle joden te vernietigen. Het 'enige' dat Heydrich en Eichmann deden was het befaamde 'naar de Fuhrer toe werken'.
dinsdag 24 april 2012 om 12:23
quote:Pompadoer schreef op 24 april 2012 @ 11:55:
[...]
Dank je voor de uitleg, interessant om te lezen. Fijn dat je mijn vraag niet verkeerd hebt opgevat. Nee hoor, ik snap je vraag, mijn achtergrond is misschien ook vanwege het Pools zijn beetje anders. Maar juist omdat ik die achtergrond heb en de Polen in dat opzicht misschien wat nauwer staan bij de Joden is wat ik aan heb gehaald wat ik al eerder postte. En dat is niet vanuit antisemitisch oogpunt maar het menselijk oogpunt.
[...]
Dank je voor de uitleg, interessant om te lezen. Fijn dat je mijn vraag niet verkeerd hebt opgevat. Nee hoor, ik snap je vraag, mijn achtergrond is misschien ook vanwege het Pools zijn beetje anders. Maar juist omdat ik die achtergrond heb en de Polen in dat opzicht misschien wat nauwer staan bij de Joden is wat ik aan heb gehaald wat ik al eerder postte. En dat is niet vanuit antisemitisch oogpunt maar het menselijk oogpunt.
dinsdag 24 april 2012 om 12:23
quote:liubi schreef op 24 april 2012 @ 12:15:
Vergeet de rol van de Joodsche Raad niet.Die probeerde te redden wat er te redden viel. Met veel wijsheid achteraf kun je op zijn zachtst gezegd zeggen dat ze wel heel erg naief waren, maar in die tijd hadden ze nog de illusie dat ze door mee te werken, erger konden voorkomen.
Vergeet de rol van de Joodsche Raad niet.Die probeerde te redden wat er te redden viel. Met veel wijsheid achteraf kun je op zijn zachtst gezegd zeggen dat ze wel heel erg naief waren, maar in die tijd hadden ze nog de illusie dat ze door mee te werken, erger konden voorkomen.
dinsdag 24 april 2012 om 12:31
quote:ailien schreef op 24 april 2012 @ 11:54:
Ik denk niet zozeer dat het collectieve geheugen ver te zoeken, ik denk dat de derde generatie juist met veel verschillende verhalen is opgegroeid en zich niet allemaal kunnen herkennen in hoe de feiten worden gepresenteerd tijdens de herdenkingen. Ieder had zijn eigen verhaal in de oorlog, het verhaal is dus een stuk groter en omvangrijker dan álleen het verhaal van de Joden... Dat wordt vaak vergeten.
Dat is ook wat ik met collectief geheugen bedoelde, niet de nederlanders of de europeanen, maar veel algemener. Ik heb nergens gesuggereeerd dat 'binnenlandse' moordpartijen minder erg waren of zouden zijn dan wat er in WO II is gebeurd. Het is alleen wel zo dat wereldwijd mensen nu eenmaal beter weten dat er een WO II met etnische zuivering van de joden is geweest dan dat Stalin zijn 'eigen' bevolking stelselmatig en doelbewust liet verhongeren.
Daarom ook de waarschuwing die vooral van WO II uitgaat, het 'bewijst' hoe gevaarlijk rassengerichte politiek kan zijn/worden en juist in deze tijd waarin er weer crisis is, weer stijgende werkloosheid, landen die financieel volledig naar de knoppen gaan en een politieksysteem waarin we anders, maar zeker niet minder aan elkaar gekoppeld en van elkaar afhankelijk zijn als in het oude bondgenotensysteem. Juist nu moet het besef dat dingen heel snel volledig mis kunnen gaan heel goed doorgedrongen blijven. Anders wil ik me niet voorstellen wat er over 70 jaar over onze generatie geschreven zal kunnen worden.
Ik denk niet zozeer dat het collectieve geheugen ver te zoeken, ik denk dat de derde generatie juist met veel verschillende verhalen is opgegroeid en zich niet allemaal kunnen herkennen in hoe de feiten worden gepresenteerd tijdens de herdenkingen. Ieder had zijn eigen verhaal in de oorlog, het verhaal is dus een stuk groter en omvangrijker dan álleen het verhaal van de Joden... Dat wordt vaak vergeten.
Dat is ook wat ik met collectief geheugen bedoelde, niet de nederlanders of de europeanen, maar veel algemener. Ik heb nergens gesuggereeerd dat 'binnenlandse' moordpartijen minder erg waren of zouden zijn dan wat er in WO II is gebeurd. Het is alleen wel zo dat wereldwijd mensen nu eenmaal beter weten dat er een WO II met etnische zuivering van de joden is geweest dan dat Stalin zijn 'eigen' bevolking stelselmatig en doelbewust liet verhongeren.
Daarom ook de waarschuwing die vooral van WO II uitgaat, het 'bewijst' hoe gevaarlijk rassengerichte politiek kan zijn/worden en juist in deze tijd waarin er weer crisis is, weer stijgende werkloosheid, landen die financieel volledig naar de knoppen gaan en een politieksysteem waarin we anders, maar zeker niet minder aan elkaar gekoppeld en van elkaar afhankelijk zijn als in het oude bondgenotensysteem. Juist nu moet het besef dat dingen heel snel volledig mis kunnen gaan heel goed doorgedrongen blijven. Anders wil ik me niet voorstellen wat er over 70 jaar over onze generatie geschreven zal kunnen worden.
dinsdag 24 april 2012 om 12:32
quote:Maleficent schreef op 24 april 2012 @ 12:20:
[...]
Nee. Ik wil soms best stilstaan bij wat er daar gebeurd is, maar nee, ik herdenk ze niet. Voor mijn gevoel is dat toch ongepast en dat zeg ik puur op wat mijn opa mij vertelde over de oorlog.
Natuurlijk zijn er daar zat mensen geweest die niet beter wisten en ook slachtoffer geworden zijn maar feit is wel dat ze massaal een geniale gek als leider gekozen hebben.Maar vier je dan op 5mei ook de bevrijding ons land van de Duitsers?
[...]
Nee. Ik wil soms best stilstaan bij wat er daar gebeurd is, maar nee, ik herdenk ze niet. Voor mijn gevoel is dat toch ongepast en dat zeg ik puur op wat mijn opa mij vertelde over de oorlog.
Natuurlijk zijn er daar zat mensen geweest die niet beter wisten en ook slachtoffer geworden zijn maar feit is wel dat ze massaal een geniale gek als leider gekozen hebben.Maar vier je dan op 5mei ook de bevrijding ons land van de Duitsers?
dinsdag 24 april 2012 om 12:33
quote:rozenstruikje schreef op 24 april 2012 @ 11:51:
Wat ik zorgelijk vind is dat het opkomen voor Joden, Israel gelijk staat aan blind zijn voor de Palestijnen. Met het aannemen van onwaarheden om het kracht bij te zetten. Daarmee geeft men de indruk wederom dat de Joden fout zijn en hun aanhangers ook.
Mag ik daarbij wel als kanttekening plaatsen dat (en dan is dat inderdaad de extreme kant van de Joodse gemeenschap). Als je een kritische vraag stelt bij sommige kwesties over Israel, je opeens gelijk als antisemitisch wordt neergezet? Ook dat is niet helemaal kies.
Dat doen zelfs Joden onder elkaar, maanden terug docu gezien over Amerikaanse Joden, een groepering waar ik helaas de naam van vergeten ben, die naar Israel ging om met eigen ogen te zien wat er daar nou precies gebeurde en om gesprekken te hebben met partijen aldaar. Die werden op een gegeven moment gewoon verwijderd van bijeenkomsten en waren nergens meer welkom met het verwijt dat men zich antisemitisch gedroeg. Dat vond ik wel heel erg jammer om te zien dat ook daar onderling nog wrevel over bestaat.
Wat ik zorgelijk vind is dat het opkomen voor Joden, Israel gelijk staat aan blind zijn voor de Palestijnen. Met het aannemen van onwaarheden om het kracht bij te zetten. Daarmee geeft men de indruk wederom dat de Joden fout zijn en hun aanhangers ook.
Mag ik daarbij wel als kanttekening plaatsen dat (en dan is dat inderdaad de extreme kant van de Joodse gemeenschap). Als je een kritische vraag stelt bij sommige kwesties over Israel, je opeens gelijk als antisemitisch wordt neergezet? Ook dat is niet helemaal kies.
Dat doen zelfs Joden onder elkaar, maanden terug docu gezien over Amerikaanse Joden, een groepering waar ik helaas de naam van vergeten ben, die naar Israel ging om met eigen ogen te zien wat er daar nou precies gebeurde en om gesprekken te hebben met partijen aldaar. Die werden op een gegeven moment gewoon verwijderd van bijeenkomsten en waren nergens meer welkom met het verwijt dat men zich antisemitisch gedroeg. Dat vond ik wel heel erg jammer om te zien dat ook daar onderling nog wrevel over bestaat.
dinsdag 24 april 2012 om 12:36
Het waren de Westerse leiders die in 1933 de verkiezing van Hitler toejuichten omdat zij in hem een buffer zagen tegen het communistische bewind van Stalin. Het idee van de geniale gek is pas na de WO II gekomen toen de rook van de Europes puinhopen wegtrok. Een Duitse huismoeder in 1933 kon net zomin weten dat ze op een geniale gek hadden gestemd dan dat de premier van Engeland kon weten dat ie geniaal en gek was.
Wat dat betreft zijn al die 'naieve' mensen ook gewoon slachtoffer.
Wat dat betreft zijn al die 'naieve' mensen ook gewoon slachtoffer.
dinsdag 24 april 2012 om 12:37
quote:ES1977 schreef op 24 april 2012 @ 12:21:
[...]
Klok en klepel. De Endlosung is grotendeels vormgegeven door Heydrich en Eichmann, het was echter geenszins hun idee om alle joden te vernietigen noch is het idee alle joden te vernietigen pas ingegeven op het moment dat de oorlog slecht liep.
Het is van begin af aan een idee van Hitler geweest alle joden te vernietigen. Het 'enige' dat Heydrich en Eichmann deden was het befaamde 'naar de Fuhrer toe werken'.
Volgens mij heb jij juist last van die klok en klepel.... maargoed daar hoeven wij nu niet hier over de discussieren.
Even als duiding, van 38 tot 41 is er hard gewerkt aan een oplossing om alle Joden buiten het Rijk te plaatsen (Madagascar, Siberie, Brits Palestina), maar die plannen werden door de oorlog in de war geschopt, en pas toen kwam het idee van de holocaust.
[...]
Klok en klepel. De Endlosung is grotendeels vormgegeven door Heydrich en Eichmann, het was echter geenszins hun idee om alle joden te vernietigen noch is het idee alle joden te vernietigen pas ingegeven op het moment dat de oorlog slecht liep.
Het is van begin af aan een idee van Hitler geweest alle joden te vernietigen. Het 'enige' dat Heydrich en Eichmann deden was het befaamde 'naar de Fuhrer toe werken'.
Volgens mij heb jij juist last van die klok en klepel.... maargoed daar hoeven wij nu niet hier over de discussieren.
Even als duiding, van 38 tot 41 is er hard gewerkt aan een oplossing om alle Joden buiten het Rijk te plaatsen (Madagascar, Siberie, Brits Palestina), maar die plannen werden door de oorlog in de war geschopt, en pas toen kwam het idee van de holocaust.
